Սեպտեմբեր՝
Կրկնել 09/12/2024
Արքիմեդի մասին
Լաբ․ աշխատանք
Արքիմեդի օրենքը

Հոկտեմբեր՝
Ներածություն, անհավասարաչափ շարժում
Հավասարաչափ արագացող շարժում

Նոյեմբեր՝
Ազատ անկում
Լաբ․ աշխ․ հավասարաչափ արագացող շարժման ուսումնասիրում
Նյուտոնի օրենքները
Խնդիրների լուծումներ դինամիկա բաժնից

Փետրվար՝
Էներգիա։ կինետիկ և պոտենցիալ էներգիաներ
Ջեյմս Ջոուլ

Մարտ՝
Լաբ․ աշխատանք։ Թելավոր ճոճանակի տատանումների ուսումասիրում
Գաղափար մեխանիկական տատանումների մասին
Մեխանիկական ալիքներ

Ապրիլ՝
Ֆիզիկական մարմին և նյութ: Նյութի կառուցվածք
Ֆիզիկական մարմին և նյութ: Նյութի կառուցվածք
Լաբ․ աշխատանք։ Նյութի կառուցվածքի մասին

Մայիս՝
Տեսակարար ջերմունակություն: Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը։ Նյութի ագրեգատային վիճակները
ՋԵՐՄԱՅԻՆ ԵՐԵՎՈՒՅԹՆԵՐ։ ՋԵՐՄԱՀԱՂՈՐԴՄԱՆ ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ
Ջերմության քանակի հաշվում

Գ. Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս II >>-ից էջ 17-ից էջ 19

Տարբերակ 1
I․ m=1գ=0,001կգ | Q=cmt=0,001կգ*1^oc*380ջ/կգ^oc=0,38Ջ
t=1^oc
C=380Ջ/կգ^oc
———————
Q=?
II․ m=250գ=0,25կգ | Q=cmt=0,25կգ*1^oc*380ջ/կգ^oc=95Ջ
t=1^oc
C=380Ջ/կգ^oc
———————
Q=?
III. m=250գ=0,25կգ | Q=cm(t₂-t₁)=380Ջ/կգ^oc*0,25կգ*600^oc=57000Ջ
t₁=20^oc
t₂=620^oc
C=380Ջ/կգ^oc
—————-
Q=?
IV. m=0,5կգ | Q=cm(t₂-t₁)=4200Ջ/կգ^oc*0,5կգ*1^oc=2100Ջ=2,1 կՋ
t₁=20^oc
t₂=21^oc
C=4200Ջ/կգ^oc
—————
Q=?
V.
VI
VII
VIII

Գ. Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս II >>-ից էջ 9-ից մինչև էջ-12

Տարբերակ 1
I․ Պատ․՝ 2, քանի որ կոնվեկցիան հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդում է։
II․ Պատ․՝ 1
III․ Պատ․՝ 3 և 4, ջերմության լավ հաղորդիչներ են մետաղները
IV․ Պատ․՝ 1 և 2, ջերմության վան հաղորդիչներ են մեկուսիչները՝ այնպիսի նյութեր, ինչպիսիք են փայտը, պլաստիկը, ապակին և օդը
V․ Պատ․՝ 1
VI․ Պատ․՝ 2
VII․ Պատ․՝ 1
VIII․ Պատ․՝ 1

Տարբերակ 2
I․ Պատ․՝ 1
II․ Պատ․՝ 1
III․ Պատ․՝ 3, 4
IV․ Պատ․՝ 1, 2
V․ Պատ․՝ 2
VI․ Պատ․՝ 1
VII․ Պատ․՝ 3
VIII․ Պատ․՝ 2

Տարբերակ 3
I․ Պատ․՝ 2
II․ Պատ․՝ 1
III․ Պատ․՝ 2, 3
IV․ Պատ․՝ 1
V․ Պատ․՝ 1
VI․ Պատ․՝ 3
VII․ Պատ․՝ 2
VIII․ Պատ․՝ 1

Տարբերակ 4
I․ Պատ․՝ 2
II․ Պատ․՝ 2
III․ Պատ․՝ 1, 3
IV․ Պատ․՝ 2, 4
V․ Պատ․՝ 1, 3
VI․ Պատ․՝ 1
VII․ Պատ․՝ 3
VIII․ Պատ․՝ 1

1. Ինչ է ջերմաքանակը
Ջերմաքանակը մարմնի ներքին էներգիայի փոփոխությունն է ջերմահաղորդման պրոցեսում։
2. Ինչ միավորներով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:
Ջերմաքանակը արտահայտում են ջոուլով, նաև օգտագործում են կիլոջոուլ (կՋ) և մեգաջոուլ (ՄՋ)։
3. Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում ՝նույն զանգվածի գոլ,թե եռման ժամանակ:
Ավելի շատ ջերմաքանակ է պահանջվում եռման ջուր ստանալու համար։
4. Մարմնի ստացած ջերմաքանակը կախված է արդյո՞ք մարմնի նյութի տեսակից։
5. Մարմինների որ հատկությունն է բնութագրում ջերմունակությունը:
Մարմիններն օժտված են այնպիսի հատկությամբ, որ տվյալ պայմաններում միևնույն զանգվածով տարբեր մարմիններ նույն չափով տաքացնելու համար պահանջվում են տարբեր ջերմաքանակներ:
6. Որ ֆիզիկական մեծությունն են անվանում (նյութի) տեսակարար ջերմունակություն:  
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:
7. Ինչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:
Մարմնի ջերմային հատկությունները բնութագրող այն ֆիզիկական մեծությունը,որը հավասար է մարմնին հաղորդած ջերմաքանակի հարաբերությանը մարմնի 
զանգվածին և մարմնի ջերմաստիճանի փոփոխությանը,կոչվում է տեսակարար ջերմունակություն։
8. Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:
Նյութի տեսակարար ջերմունակությունը սովորաբար նշանակում են լատինական c տառով
9. Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:
c=Q/m(t₂-t₁)
10. Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը: Իսկ սառելիս մարմնի տված ջերմաքնակը
Տաքացնելիս՝ Q=cm(t-t₁)
Սառչեիս՝ Q=cm(t-t₂)
11. Ձևակերրպել ջերմափոխանակման օրենքը
Եթե ջերմափողունակությանը մասնակցող մարմինների համակարգը մեկուսացված է արտաքին միջավայրից ,ապա դա նշանակում է, որ այդ մարմինների ջերմությունը ինչ-որ ժամանակ հետո կհավասարվեն: Այդ ընթացքում տաք մարմինների տված Q₁ ջերմաքանակի և սառը մարմինների ստացած Q₂ ջերմաքանակի գումարը զրո է:
12. Ի՞նչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:
Պինդ, գազային և հեղուկ
13. Որո՞նք են ջրի ագրեգատային վիճակները:
Հեղուկ և գազային
14. Ինչո՞վ են բնորոշվում նյութի այս կամ այն ագրեգատային վիճակները:
Նյութի ագրեգատային վիճակները կախված են ֆիզիկական պայմաններից։
15. Ինչպիս՞ի դիրքերում են մոլեկուլները գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում:
16. Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում հալում:
Բյուրեղային մարմնի պինդ վիճակից հեղուկին անցումը կոչվում է հալում։
17. Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում պնդացում:
Հալման հակառակ երևույթը, երբ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակի, կոչվում է պնդացում:

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր. 2 սրվակ, մանր ավազ, ջուր, կալիումի պերմանգանատ, սրվակների համար նախատեսված պատվանդան։
Աշխատանքի ընթացքը. Սրվակները դրեցի պատվանդանին և նրանց մեջ լցրեցի կեսից մի քիչ շատ ավազ մեկի մեջ,իսկ մյուսի մեջ,նույն քանակությամբ կալիումի պերմանգանատի լուծույթ: Ուշադրություն դարձրեցի 2 սրվակնում եղած ջրի և ավազի մակարդակներին և գրեցի, թե ինչ եմ կարծում, եթե 2 սրվակներ պարունակությունները դատարկեմ՝ լցնեմ մեկը մյուսի վրա,ի՞նչ տեղի կունենա ,կտեղավորվի՞ երկուսի պարունակությունը մեկ սրվակում ամբողջությամբ,թե՞ կթափվի:

1. Ենթադրությունդ գրառիր, մինչև փորձի կատարումը:
Իմ կարծիքով, եթե 2 սրվակներ պարունակությունները դատարկեմ՝ լցնեմ մեկը մյուսի վրա, ապա նյութը չի թափվի։ Քանի որ երկու սրվակներն էլ նույն չափի են, բայց ավազը իր մաստիկների միջև ունի տարածություն։ Հետևաբար՝ լուծույթը այդ տարածությունը կլցնի, և երկու նյութերն էլ կտեղավորվեն։
2. Այժմ կատարիր փորձը, այսինքն ներկված ջուրը զգուշությամբ և դանդաղ լցրու ավազի վրա, և նկարագրիր փորձի արդյունքը:
3. Ինչ տեղի ունեցավ ներկված ջրի հետ՝տեղավորվե՞ց երկրորդ սրվակի մեջ:
Ավազը իր մաստիկների միջև ունի տարածություն։ Հետևաբար՝ լուծույթը այդ տարածությունը կլցնի, և երկու նյութերն էլ կտեղավորվեն։

Եզրակացություն. Վարկածը ապացուցվեց։ Նյութը իսկապես բաղկացած է փոքրիկ մասնիկներից և իրենց միջև տարածություններից, որոնք լցրեց լուծույթը։

Գ. Մխիթարյան Մաս I, էջ 10-ից 17

Տարբերակ I
I) Բուսական յուղի կաթիլը անսահմանափակ չի կարող տարածվել ջրի մակերևույթով: Կաթիլը կտարածվի, քանի դեռ շերտի հաստությունը չի հավասարվի յուղի ամենափոքր մասնիկների չափերին:
Պատ.՝ 2
II) Փոքրագույն մասնիկները, որոնցից կազմված են տարբեր նյութեր, կոչվում են մոլեկուլ:
Պատ.՝ 2
III) Նյութի փոքրագույն մասնիկների բաղկացուցիչ մասերը կոչվում են ատոմներ:
Պատ.՝ 1
IV) Դիֆուզիա տեղի է ունենում պինդ մարմիններում, հեղուկում, գազերում:
Պատ.՝ 4
V) Թթու դնելիս թարմ վարունգների վրա տաք աղաջուր են լցնում և վարունգների աղիացումը տաք ջրում ընթանում է ավելի արագ, քանի որ մոլեկուլների շարժման արագությունը մեծանում է, և դիֆուզիան ավելի արագ է կատարվում:
Պատ.՝ 3
VI) Նյութի մոլեկուլների միջև գոյություն ունի փոխադարձ ձգողություն և վանողություն:
Պատ.՝ 1

Տարբերակ 2
I) Նույն նյութի մոլեկուլները իրարից չեն տարբերվում:
Պատ.՝ 1
II) Տարբեր նյութերի մոլեկուլները տարբերվում են միմիանցից:
Պատ.՝ 2
III) Դիֆուզիան-մի նյութի մոլեկուլի ներթափանցումն է մյուս մոլեկուլների մեջ:
Նյութերի ինքնուրույն (առանց արտաքին ազդեցությունների) միմյանց խառնվելը:
Պատ.՝ 1, 3
IV) Դիֆուզիայի երևութից նյութի կառուցվածքի վերաբերյալ եզրակացություն. բոլոր նյութերի մոլեկուլները անընդհատ շարժվում են:
Պատ.՝ 2
V) Պատ.՝
VI) Պողպատե դետալները և քրոմի փոշին տաքացնում են, քանի որ մեծանում են երկու նյութերի մոլեկուլների շարժման արագությունը, և դիֆուզիան արագ է ընթանում:
Պատ.՝ 2

Տարբերակ 3
I) Մետաղների, հեղուկների և օդի տաքացման դեպքում նրանց ծավալը մեծանում է:
Պատ.՝ 2
II) Նյութերը կազմված են առանձին մասնիկներից:
Պատ.՝ 1
III) Տաքացման դեպքում մասնիկների միջև արանքները մեծանում են:
Պատ.՝ 2
IV) Դիֆուզիան կախված է ջերմաստիճանից, ինչքան ջերմաստիճանը բարձր է, այնքան դիֆուզիան արագ է ընթանում:
Պատ.՝ 1
V) Մոլեկուլներ տաք ջրում ավելի արագ է շարժվում, քան սառը ջրում:
Պատ.՝ 3
VI) Պատ.՝

Տարբերակ 4
V) Դիֆուզիան արագ է ընթանում գազերում:
Պատ.՝ 4
VI) Օդի մոլեկուլները ավելի արագ են շարժվում ամռանը, քան ձմռանը, քանի որ ջերմաստիճանի բարձրացման ժամանակ դիֆուզիան արագանում է:
Պատ.՝ 2

Դասարանում քննարկվող հարցեր
1. Ինչի՞ց են բաղկացած ֆիզիկական մարմինները
Ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են մեկ կամ ավելի նյութերից։
2. Ինչպիսի՞ կառուցվածք ունի նյութը
Նյութը բաղկացած է առանձին մասնիկներից, որոնց միջև կան ազատ տարածություններ։
3. Ինչպե՞ս են անվանում նյութի մասնիկները
Նյութը կազմված է ատոմներից։
4. Ո՞ր նյութն են անվանում տարր 
Միևնույն տեսակի ատոմից բաղկացած նյութը անվանում են տարր
5. Ի՞նչ է մոլեկուլը
Ատոմները միավորվելով ստեղծում են նոր մասնիկներ, որոնք անվանում են մոլեկուլներ։
6. ի՞նչ է դիֆուզիան
Նյութերի ինքնաբերական խառնման երևույթը կոչվում դիֆուզիա։
7. Ինչպե՞ս է ընթանում դիֆուզիան գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում
Գազերում դիֆուզիան ավելի արագ է տեղի ունենում քան հեղուկներում։Քանի որ ավելի մեծ են տարածությունները մոլեկուլների մեջ։ Պինդ մարմիններում, դիֆուզան շատ ավելի դանդաղ է տեղի ունենում։
8. Ինչպե՞ս է ջերմաստիճանի փոփոխությունը ազդում դիֆուզիայի արագության վրա:
Տաքացնելու դեպքում դիֆուզիան ավելի արագանում է։

1. Որ ալիքներն են կոչվում պարբերական
Երբ միջավայրի մասնիկները շարժվում են ալիքի տարածման հետևանքով, և այս շառժումը կրկնվում է բազմիցս, ալիքը կոչվում է պարբերական։
2. Ինչպես է առաջանում և տարածվում սեղմման դեֆորմացիայի ալիքը
Սեղմման դեֆորմացիա առաջանում է, երբ որևէ մարմնի ազդեցությամբ օդի
մասնիկմերը իրար սեղմվելով ազդում են այլ մարմնի վրա, որը դրանից 
սկսում է տատանվել։
3. Ո՞ր ալիքն են անվանում մենավոր:
Ալիքը, որի դեպքում որևէ տեղամասով սեղմման դեֆորմացիայի ալիքը 
անցնելոց հետո այդ տեղամասի մասնիկների շարժումը դադարում է, 
կոչվում է մենավոր ալիք։
4. Ինչպե՞ս կարելի է ցուցադրել երկար պարանի երկայնքով  <<վազող>> մենավոր ալիքը
Պարանի մի մասը կապում ենք անշարժ մարմնից, մյուս մասը բռնում ենք ձեռքով,  այնուհետև կտրուկ ծայրը տանում ենք մի կողմ և վերադարձնում։
5. Ի՞նչ հատկանիշ է բնորոշ բոլոր մեխանիկական ալիքներին
Միջավայրում ալիք տարածվելիս նյութ չի տեղափոխվում, բայց տեղի է ունենում  էներգիայի փոխանակում։
6. Բացատրել թե ինչպե՞ս է գոյանում առաձգական ալիքը
Առաձկական միջավայրում տեղափոխվող մեխանիկական ալիքները առաձգական ալիքներ են։
7․ Ո՞ր ալիքներն են կոչվում լայնական: Բերել լայնական ալիքների օրինակներ
Եթե միջավայրի մասնիկները տատանվում են այնպիսի ուղղություններով, որոնք ուղղահայաց են դեֆորմացիայի տարածման ուղղությանը, ապա ալիքը կոչվում է լայնական։
8. Ո՞ր ալիքներն են կոչվում երկայնական :Բերել օրինակներ:
Եթե միջավայրի մասնիկները տատանվում են այնպիսի ուղղություններով, որոնք համընկնում են դեֆորմացիայի տարածման ուղղությանը, ապա ալիքը կոչվում է երկայնական։
9. Ինչպիսի՞ տատանումներ են կատարում միջավայրի մասնիկները,երբ այդ միջավայրով առաձգական ալիք է տարածվում:
Միջավայրի մասնիկները, երբ այդ միջավայրով առաձգական ալիք է տարածվում կատարում են հարկադրական տատանումներ։
10. Ո՞ր երևույթներն են հաստատում,որ ալիքը տարածվում է վերջավոր արագությամբ:
Յուրաքանչյուր մեխանիկական ալիք տարածվում է վերջավոր արագությամբ։
11. Մաթեմատիկորեն ինչպես է սահմանվում ալիքի տարածման արագությունը
v=x₂-x₁/t₂-t₁
12. Ի՞նչ է պարբերական ալիքի երկարություն:
Ալիքի երկարություն է կոչվում մեկ պարբերության ընթացքում ալիքի տեղափոխությունը։
13. Ինչպե՞ս է ալիքի տարածման արագությունը կապված ալիքի երկարության և տատանումների պարբերության կամ հաճախության հետ:
14. Ինչո՞վ է պայմանավորված ալիքի երկարությունը և տատանումների հաճախությունը
15. Ի՞նչ է երկրաշարժի ուժգնությունը:Ինչ է մագնիտուտը:Որն է դրանց տարբերությունը:
16․ Ի՞նչ է ձայնը;Որ հաճախություններով ալիքներն են կոչվում ձայնային
17․ Ի՞նչ է պարզ ձայնը կամ երաժշտական տոնը:Ինչ է ձայնի հնչերանգը
18․ ի՞նչ է արձագանքը,անդրաձայնը,:Որ առաձգական ալիքներն են անվանում ենթաձայն

1. Մեխանիկական տատանումների տարբեր օրինակներ:
Սրտի բաբախումը, կարի մեքենայի ասեղի վեր ու վար շարժումը, ծառերի ճյուղերի օրորվելը, և այլն։
2. Ի՞նչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին:
Տատանողական շարժումներին բնորոշ են հերթականորեն կատարվող, հակադիր ուղղություններով շարժումներ։
3. Ո՞ր տատանումներն են անվանում պարբերական:
Այն տատանումները, որոնք որոշակի հավասար ժամանակից հետո նույնությամբ կրկնվում են, կոչվում են պարբերական։
4. Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն:
Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը, որից հետո տատանումները կրկնվում են, կոչվում է տատանումների պարբերություն։
5. Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը։
Տատանումների պարբերությունը մեկ լրիվ տատանման տևողությունն է, որը արտահայտվում է վարկյանով, րոպեյով, ժամով, և այլն։
6. Ի՞նչ է տատանումների լայնույթը: Ի՞նչ միավորներով է այն արտահայտվում։
Տատանվող մարմնի առավելագույն շեղումը հավասարակշռության դիրքից կոչվում է տատանումների լայնույթ։ Տատանումների լայնույթը արտահայտվում է երկյարության միավորներթվ՝ մետր, սմ, դմ և այլն։
7. Ի՞նչ է տատանումների հաճախությունը։ Ի՞նչ միավորներով է այն արտահայտվում։
Տատանումների հաճախություն է կոչվում մեկ վարկյանում տատանումների թիվը։ Տատանումները արտահայտվում են Հեցով։ 1Հց նշանակում է յուրաքանչյուր վայրկյանում տատանվող մարմինը կատարում է մեկ տատանում։
8. Ո՞ր հաճախությունն է կոչվում 1Հց։
ՄՀ-ում հաճախության չափման միավոր է ընդունված մեկ հերցը (1 Հց)` գերմանացի ֆիզիկոս Հայնրիխ Հերցի պատվին։

Նպատակը՝ ճոճանակի թելի երկարությունից տատանումների պարբերության և հաճախության կախվածության պարզաբանումը:
Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր՝ անցքով կամ կեռիկով գնդիկ, թել, ամրակալան՝ կցորդիչով և թաթով, վայրկենաչափ կամ վայկենացույց, չափաժապավեն, մկրատ։

Աշխատանքի ընթացքը
Չափաժապավենով չափեցի 100սմ երկարությամբ թել, մկրատով կտրեցի։ Թելից կապեցի կեռիկով մետաղյա գնդիկը (կստացվի թելավոր ճոճանակ), և այն կախեցի ամրակալանի կցորդիչից։ Այն կախեցի այնպես, որ փոքր-ինչ սեղանից կամ գետնից բարձր լինի: Չափաժապավենը տեղավորեցի գնդիկի տակ, և գնդիկը շեղեցի հավասարակշռության դիրքից 8-ից 10սմ, և բաց թողեցի, նույն պահին միացրեցի վայկենաչափը։ Չափեցի 40 լրիվ տատանումների ժամանակը, բանաձևերով հաշվեցի տատանումների պարբերությունը և հաճախությունը:
Փորձի արդյունքները՝
l=100սմ | T=t/N=74վ/40=1,85
t=74.23վ | ν=N/t=40/74վ=0,54
N=40 |
————-
T, ν=?

Փորձը կրկնեցի՝ կարճացնելով թելը չորս անգամ, տատանումների լայնույթը դարձնելով 2սմ-ից 3սմ:
Փորձի արդյունքները՝
l=25սմ | T=t/N=40վ/40=1
t=40վ | ν=N/t=40/40վ=1
N=40
————-
T, ν=?