1

Առյուծ Մըհերը, զարմով դյուցազուն,
Քառասուն տարի իշխում էր Սասուն.
Իշխում էր ահեղ, ու նըրա օրով
Հավքն էլ չէր անցնում Սասմա սարերով։
Սասմա սարերից շա՜տ ու շատ հեռու
Թնդում էր նրա հռչակն ահարկու,
Խոսվում էր իր փառքն, արարքն անվեհեր.
Հազար բերան էր — մի Առյուծ-Մհեր։

2

Էսպես, ահավոր առյուծի նըման,
Սասմա սարերում նստած էր իշխան
Քառասուն տարի։ Քառասուն տարում
«Ա՜խ» չէր քաշել նա դեռ իրեն օրում.
Բայց հիմի, երբ որ եկավ ծերացավ,
Էն անահ սիրտը ներս սողաց մի ցավ։
Սկըսավ մըտածել դյուցազուն ծերը.
— Հասել էն կյանքիս աշնան օրերը,
Շուտով սև հողին կերթամ ես գերի,
Կանցնի ծըխի պես փառքը Մըհերի,
Կանցնեն և՛ անուն, և՛ սարսափ, և՛ ահ,
Իմ անտեր ու որբ աշխարքի վըրա
Ոտի կըկանգնեն հազար քաջ ու դև…
Մի ժառանգ չունեմ՝ իմ անցման ետև
Իմ թուրը կապի, Սասուն պահպանի…
Ու միտք էր անում հըսկան ծերունի։

3

Մի օր էլ՝ էն գորշ հոնքերը կիտած
Երբ միտք էր անում, երկընքից հանկարծ
Մի հուր-հըրեղեն հայտնվեց քաջին,
Ոտները ամպոտ կանգնեց առաջին։
— Ողջո՜ւյն մեծազոր Սասմա հըսկային.
Քու ձենը հասավ աստծու գահին,
Ու շուտով նա քեզ մի զավակ կըտա։
Բայց լավ իմանաս, լեռների արքա,
Որ օրը որ քեզ ժառանգ է տըվել,
Էն օր կըմեռնեք քու կինն էլ, դու էլ։
— Իր կամքը լինի, ասավ Մհերը.
Մենք մահինն ենք միշտ ու մահը մերը,
Բայց որ աշխարքում ժառանգ ունենանք,
Մենք էլ նըրանով անմեռ կըմընանք։
Հըրեշտակն էստեղ ցոլացավ նորից,
Ու էս երջանիկ ավետման օրից
Երբ ինը ամիս, ինը ժամն անցավ,
Առյուծ-Մըհերը զավակ ունեցավ։
Դավիթ անվանեց իրեն կորյունին,
Կանչեց իր ախպեր Ձենով Օհանին,
Երկիրն ու որդին ավանդեց նըրան,
Ու կինն էլ, ինքն էլ էն օրը մեռան։

4

Էս դարում Մըսըր անհաղթ ու հզոր
Մըսրա-Մելիքն էր նըստած թագավոր։
Հենց որ իմացավ՝ էլ Մըհեր չըկա,
Վեր կացավ կըռվով Սասունի վըրա։
Ձենով Օհանը ահից սարսափած՝
Թըշնամու առաջն ելավ գըլխաբաց,
Աղաչանք արավ, ընկավ ոտները.
— Դու եղիր, ասավ, մեր գլխի տերը,
Ու քու շըվաքում քանի որ մենք կանք,
Քու ծառան լինենք, քու խարջը միշտ տանք,
Միայն մեր երկիր քարուքանդ չանես
Ու քաղցըր աչքով մեզ մըտիկ անես։
— Չէ՛, ասավ Մելիք, քու ամբողջ ազգով
Անց պիտի կենաս իմ թըրի տակով,
Որ էգուց-էլօր, ինչ էլ որ անեմ,
Ոչ մի սասունցի թուր չառնի իմ դեմ։
Ու գընաց Օհան՝ բոլոր-բովանդակ
Սասունը բերավ, քաշեց թըրի տակ
Մենակ Դավիթը, ինչ արին-չարին,
Մոտ չեկավ դուշման Մելիքի թըրին։
Եկան քաշեցին՝ թե զոռով տանեն,
Թափ տըվավ, մարդկանց գըցեց դես ու դեն,
Փոքրիկ ճըկույթը մի քարի առավ,
Ապառաժ քարից կըրակ դուրս թըռավ։
— Պետք է սպանեմ էս փոքրիկ ծուռին,
Ասավ թագավորն իրեն մեծերին։
— Թագավո՛ր, ասին, դու էսքան հըզոր,
Թըրիդ տակին է ողջ Սասունն էսօր.
Ի՞նչ պետք է անի քեզ մի երեխա,
Թեկուզ իր տեղով հենց կըրակ դառնա։
— Դո՛ւք գիտեք, ասավ Մըսրա թագավոր,
Բայց թե իմ գըլխին փորձանք գա մի օր,
Էս օրը վըկա,
Սըրանից կըգա։

Դուրս գրել Էպոսից 15 բառակապակցություն, դրանցով կազմել նախադասություններ։
Անահ սիրտ – Դավիթը ուներ անահ սիրտ:
դյուցազուն ծեր – Միտք էր անում դյուցազուն ծերը:
ահարկու հռչակն – Մեծ Մըհերը ուներ ահարկու հռչակն։
հըսկան ծերունի – Թեկուզ տարիքն առած, բայց հզոր էր հըսկան ծերունի:
գորշ հոնքերը – Մհերը նստել էր գորշ հոնգերը կիտած:
ապառաժ քար – Ապառաժ քարից ջուր էր ժայթքում:
փոքրիկ ծուռ – Փոքրիկ ծուռը մոտ չեկավ Մելիքի թըրին:
հզոր թագավոր – Մեծ Մհերը հզոր թագավոր էր:
ոտները ամպոտ – Հրեշտակն իջավ, ոտները ամպոտ:
մեծազոր հսկա – Բոլորը ողջունում էին մեծազոր հսկային։
հազար բերան – Հազար բերան փառք էին տալիս նրան։
անհհաղթ Մըսըր – Առյուծ Մհերը իշխում էր անհաղթ Մըսրում։
սև հող – Սև հողը համարվում է շատ բերրի։
անտեր աշխարհք – Առյուծ Մհեր մտածում էր, որ երբ նա մահանա նրա աշխարհքը անտեր կմնա։
որբ աշխարհք – Երբ մարդ միայնակ է լինում, իրեն զգում է ինչպես որբ աշխարհքում։

Արևելյան կողմն աշխարհի
Խաղաղությո՜ւն թող ըլլա…
Ո՛չ արյուններ, քրտինք հոսին
Լայն երակին մեջ ակոսին.
Ու երբ հնչե կոչնակն ամեն գյուղակի՝
Օրհներգությո՜ւն թող ըլլա:

Արևմտյան կողմն աշխարհի
Բերրիությո՜ւն թող ըլլա…
Ամեն աստղե ցող կայլակի,
Ու ամեն հասկ ձուլե ոսկի.
Եվ ոչխարներն երբ սարին վրա արածանին՝
Ծիլ ու ծաղի՜կ թող ըլլա:

Հյուսիսային կողմն աշխարհի
Առատություն թող ըլլա…
Ոսկի ծովուն մեջ ցորյանին
Հավետ լողա թող գերանդին.
Ու լայն ամբարն աղուններուն երբ բացվի՝
Բերկրությո՜ւն թող ըլլա:

Հարավային կողմն աշխարհի
Պտղաբերում թող ըլլա…
Ծաղկի՜ մեղրը փեթակներուն,
Հորդի գինին բաժակներուն.
Ու երբ թխեն հարսերը հացը բարի՝
Սիրերգությո՜ւն թող ըլլա։

1․Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը,  եթե նրա չափումներն են՝ 
2 սմ, 9 սմ,  11 սմ։
9 x 11 = 99
2 x 11 = 22
2 x 9 = 18
(99 + 22 + 18) x 2 = 278 սմ քառ.
2․Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը,  եթե նրա չափումներն են՝ 
5 դմ, 7 դմ,  8 դմ։
7 x 8 = 56
5 x 8 = 40
5 x 7 = 35
(56 + 40 + 35) x 2 = 262 դմ քառ.
3․Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը, եթե նրա չափումներն են՝ 
6 սմ,  12 սմ, 10 սմ։
12 x 10 = 120
6 x 12 = 72
6 x 10 = 60
(120 + 72 + 60) x 2 = 504 սմ քառ.
4․Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը, եթե նրա չափումներն են՝
13 սմ, 15 սմ,  10 սմ։
13 x 15 = 195
10 x 15 = 150
10 x 13 = 130
(195 + 150 + 130) x 2 = 950 սմ քառ.
5․Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը,  եթե նրա չափումներն են՝
11 սմ,  12 սմ, 10 սմ։
11 x 12 = 132
10 x 12 = 120
11 x 10 = 110
(132 + 120 + 110) x 2 = 724 սմ քառ.
6․ Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը, եթե նրա չափումներն են՝ 
30դմ, 20 սմ, 10 սմ:
30 x 20 = 600
30 x 10 = 30010 x 20 = 200
(200 + 600 + 300) x 2 = 2200 սմ քառ.
7․ Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսը, եթե նրա չափումներն են՝
11 սմ, 12 սմ, 14 սմ։
12 x 14 = 168
11 x 14 = 154
11 x 12 = 132
(168 + 154 + 132) x 2 = 908 սմ քառ.
8․ Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսն ու ծավալը, եթե նրա չափումներն են՝ 15 սմ, 16 սմ, 17սմ։
15 x 16 = 240
16 x 17 = 272
17 x 15 = 255
(240 + 272 + 255) x 2 = 1534 սմ քառ.
9․ Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսն ու ծավալը, եթե նրա չափումներն են՝ 10 սմ, 12 սմ, 14 սմ։
10 x 12 = 120
12 x 14 = 168
14 x 10 = 140
(120 + 168 + 140) x 2 = 636 սմ քառ.
10․ Սիրելի սովորողներ, այժմ ինքներդ կազմեք նմանատիպ խնդիրներ։
1․ Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսն ու ծավալը, եթե նրա չափումներն են՝ 18 սմ, 15 սմ, 14 սմ։
18 x 15 = 270
18 x 14 = 252
15 x 14 = 210
(270 + 252 + 210) x 2 = 1464 սմ քառ.
2․ Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսն ու ծավալը, եթե նրա չափումներն են՝ 5 դմ, 16 սմ, 8 սմ։
50 x 16 = 800
16 x 8 = 128
50 x 8 = 400
(800 + 128 + 400) x 2 = 1328 սմ քառ.
3․ Հաշվեք ուղղանկյունանիստի մակերևույթի մակերեսն ու ծավալը, եթե նրա չափումներն են՝ 12 սմ, 10 սմ, 21 սմ։
12 x 21 = 252
12 x 10 = 120
10 x 21 = 210
(252 + 120 + 210) x 2 = 582 սմ քառ.