1. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում տրանսկրիպցիան
Տրանսկրիպցիայի ընթացքում ԴՆԹ-ի մեջ գրված գենետիկական տեղեկությունը վերագրվում է ՌՆԹ-ի մեջ։ ԴՆԹ-ի գենից սինթեզվում է տեղեկատվական ՌՆԹ-ի մոլեկուլ։
2. Ի՞նչ է տրանսլյացիան
Տրանսլյացիան այն գործընթացն է, որի ընթացքում տ-ՌՆԹ-ի մեջ գրված տեղեկության հիման վրա կառուցվում է սպիտակուց։ ՌՆԹ-ի կոդը վերածվում է ամինաթթուների հաջորդականության՝ սպիտակուցի տեսքով։
3. Ի՞նչ տարբերություն կա ԴՆԹ-ի և ՌՆԹ-ի մեջ
ԴՆԹ-ն երկշղթա է, պարունակում է թիմին և պահպանում է գենետիկական տեղեկությունը, իսկ ՌՆԹ-ն միաշղթա է, պարունակում է ուրացիլ և մասնակցում է սպիտակուցի սինթեզին։
4. Ներկայացնել նուկլեինաթթուների կազմը
Նուկլեինաթթուները (ԴՆԹ և ՌՆԹ) կազմված են նուկլեոտիդներից, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի երեք մաս՝ ատոզային հիմք, շաքար և ֆոսֆորային խումբ։
5. Ի՞նչ գործառույթ է կատարում ՌՆԹ-ն
ՌՆԹ-ն մասնակցում է սպիտակուցի սինթեզին և ապահովում է գետետիկական տեղեկության իրականացումը։ Լինում է երեք ՌՆԹ-ի տեսակ՝ տ-ՌՆԹ (տեղեկատվական), տ-ՌՆԹ (տեղափոխող) և ռ-ՌՆԹ (ռիբոսոմային)։
6. Ի՞նչ գործառույթ է կատարում ԴՆԹ-ն
ԴՆԹ-ն պահպանում և փոխանցում է ժառանգական տեղեկությունը։ Այն պարունակում է բոլոր գեներն, որոնք որոշում են օրգանիզմի կառուցվածքը և գործունեությունը։
7. Ներկայացնել հոկտեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանքը
Սեպտեմբեր ամսվա կենսաբանության ամփոփում
Նուկլեյնաթթուներ, դրանց ֆունկցիաները, գենետիկական կոդ
Սպիտակուցների սինեթեզ՝ տրանսկրիպցիա և տրանսլյացիա
Էներգետիկ փոխանակություն

Ընտրել ճիշտ պատասխանները․
1. Տրանսլյացիայի ընթացքում ինչ հերթականությամբ ընթանում է գործընթացը․
ա) Տրանսկրիպցիա → Տրանսլյացիա
բ) Տրանսլյացիա → Տրանսկրիպցիա
գ) ԴՆԹ-ի կրկնապատկում → Տրանսկրիպցիա
դ) ՌՆԹ-ի քայքայում → Տրանսլյացիա

2․ Տրանսլյացիայի ավարտը տեղի է ունենում, երբ ռիբոսոմը հանդիպում է․
ա) Սկիզբ կոդոնի
բ) ԴՆԹ-ի վերջնական հատվածի
գ) Կանգառ կոդոնի
դ) Նուկլեոտիդային կապի

3․ Ինչպե՞ս է կոչվում ԴՆԹ-ի այն հատվածը, որը կոդավորում է մեկ սպիտակուց։
ա) Կոդոն
բ) Գեն
գ) Քրոմոսոմ
դ) Նուկլեոտիդ

Դասարանում դասը պատմելուց հետո պատասխանել հարցերին․

1. Ի՞նչ է գենը։
a) Բջջի էներգետիկ օրգանոիդը
b) Թաղանթային սպիտակուցի տեսակ
c) Ժառանգական տեղեկատվություն կրող ԴՆԹ-ի հատված
d) ՌՆԹ-ի քայքայման արդյունք

---

2. Որո՞նք են ԴՆԹ-ի հիմնական ֆունկցիաները բջջում։
a) Էներգիայի առաջացում և պահպանում
b) Սպիտակուցների և էնզիմների սինթեզի կառավարում
c) Բջջի կառուցվածքի ձևավորում
d) Ջրի փոխանակության կարգավորում

---

3. Նուկլեինաթթուները քանի՞ տեսակ են լինում։
a) Մեկ
b) Երկու՝ ԴՆԹ և ՌՆԹ
c) Երեք
d) Չորս

---

4. Ի՞նչ ֆունկցիա ունի ՌՆԹ-ն։
a) Պահպանում է ժառանգական ինֆորմացիան
b) Կատարում է սպիտակուցային սինթեզը՝ փոխանցելով ինֆորմացիան ԴՆԹ-ից
c) Սպիտակուց է
d) Քայքայում է ԴՆԹ-ն

---

5. Որոնք են նուկլեինաթթուների մոնոմերները։
a) Ամինաթթուներ
b) Շաքարներ
c) Նուկլեոտիդներ
d) Ֆոսֆոլիպիդներ

---

6. Նշիր տարբերությունը ԴՆԹ-ի և ՌՆԹ-ի միջև։
a) ԴՆԹ-ն միաշղթա է, ՌՆԹ-ն՝ երկշղթա
b) ԴՆԹ-ն պարունակում է դեզօքսիռիբոզա, իսկ ՌՆԹ-ն՝ ռիբոզա
c) ԴՆԹ-ն պարունակում է ուրացիլ, ՌՆԹ-ն՝ թիմին
d) Երկուսն էլ նույնն են կառուցվածքով

1. Ներկայացնել գետետիկական կոդի վերաբերյալ նախագիծը։
ԴՆԹ-ի մասին
2. Ներկայացնել սպիտակուցի կառուցվածք և բնափոխ․
Սպիտակուցները բաղկացած են O-ի, C-ի, N-ի և H-ի ատոմներից։ Բոլոր սպիտակուցները պոլիմերներ են, որոնց մոնիմերները ամինաթթուներն են։ Սպիտակուցները տարբերվում են իրարից իրենց ամինաթթուների թվաքանակով, դասավորման հաջորդականությամբ և տեսակով։ Այն կազմված է սմինախմբից և կարբօքսիլային խմբից, իսկ մյուս մասը բոլոր ամինաթթուներում տարբեր է և կոչվում է ռադիկալ։ Սպիտակուցները լինում են առաջնային, երկրորդային, երրորդային և չորրորդային կառուցվածքների։
3. Ինչ օրգանական և անօրգանական նյութեր գիտեք բնության մեջ։
Անօրգանական նյութեր՝ ջուր, աղեր, թթուներ, հիմքեր, օրգանական նյութեր՝ սպիտակուցներ, նուլկեինաթթուներ, ածխաջրեր և նաև ճարպեր։
4. Ներկայացնել հիդրոֆիլ և հիդրոֆոբ նյութերը (մի քանի օրինակ)։
Լավ լուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆիլ, օրինակ՝ թթուներ, հիմքեր, ածխաջրեր, սպիտակուցներ և այլն։ Վատ, կամ ընդանրապես չլուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆոբ նյութեր, նրանցից են՝ ճարպեր, թաղանթանյութ և այլն․
5․ Ներկայացնել ածխաջրերի գործառույթը և կառուցվածքը։
Ածխաջրերը կազմված են C-ի, O-ի և H-ի ատոմներից և ունեն ընդհանուր բանաձև: Կան պարզ և բարդ ածխաջրեր: Միաշաքարներից են գլյուկոզը, ռիբոզը, դեզօքսիռիբոզը: Երկու միաշաքարներից կազմված միացությունները կոչվում են երկշաքարներ: Դրանցից կարևոր են ճակնդեղի շաքարը` սախարոզը, կաթնաշաքարը` լակտոզը: Ածխաջրերը հիմնականում երկու ֆունկցիա են կատարում` կառուցողական և էներգիական:
6. Ֆլեֆմոբ
Կատարել եմ։
7. Ներկայացնել սեպտեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանքը։
ԴՆԹ-ի մասին
Կենդանի օրգանիզմի բաղադրություն
Կենսաբանության թեստային աշխատանք
Բջջի օրգանական նյութեր

1․ Որո՞նք են բջջի օրգանական հիմնական նյութերը։
ա) Ածխաջրեր, ճարպեր, սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ
բ) Ածխաթթու գազ, ջուր, աղեր
գ) Կալցիում, նատրիում, մագնեզիում
դ) Ածխածին, ջրածին, թթվածին

2․ Ո՞ր գործառույթն է բնորոշ սպիտակուցներին։
ա) Էներգիայի պահեստավորում
բ) Կատալիտիկ և կառուցվածքային
գ) Իոնների հավասարակշռության պահպանում
դ) Ժառանգական ինֆորմացիայի պահպանություն

3․ Սպիտակուցի առաջնային կառուցվածքը որոշվում է․
ա) Պոլիպեպտիդային շղթայի ամինաթթուների հաջորդականությամբ
բ) Ալֆա-պարույրի և բետա-թերթիկի գոյությամբ
գ) Տարածական ամբողջական ծալքով
դ) Մի քանի պոլիպեպտիդային շղթաների միավորմամբ

4․ Սպիտակուցի երկրորդային կառուցվածքը պայմանավորված է․
ա) Ամինաթթուների հերթականությամբ
բ) Ջրածնային կապերով՝ ալֆա-պարույր և բետա-թերթիկ ձևավորմամբ
գ) Դիսուլֆիդային կամ իոնային կապերով
դ) Մի քանի շղթաների միավորմամբ

5․ Ի՞նչ է սպիտակուցի բնափոխումը (դենատուրացիան)։
ա) Սպիտակուցի ամբողջական քայքայում մինչև ամինաթթուներ
բ) Սպիտակուցի կառուցվածքի փոփոխություն՝ առանց առաջնային հաջորդականության խանգարման
գ) Սպիտակուցի ամբողջական սինթեզ
դ) Սպիտակուցի էներգետիկ քայքայում

6․ Ո՞ր նյութերն են դասվում որպես մոնոսախարիդներ։
ա) Գլյուկոզա, ֆրուկտոզա, գալակտոզա
բ) Օսլա, գլիկոգեն
գ) Ցելյուլոզ, խիտին
դ) Ճարպաթթուներ

7․ Ո՞ր ածխաջրերն են պահեստային ֆունկցիա իրականացնում կենդանական բջիջներում։
ա) Ցելյուլոզ
բ) Օսլա
գ) Գլիկոգեն
դ) Խիտին

8․ Ճարպերի հիմնական կառուցվածքային միավորը որն է։
ա) Գլյուկոզայի մոլեկուլը
բ) Գլիցերին և ճարպաթթուներ
գ) Ամինաթթուներ
դ) Նուկլեոտիդներ

9․ Որո՞նք են ճարպերի ֆունկցիաները բջջում։
ա) Տեղեկատվության պահպանում
բ) Էներգիայի պահեստավորում և ջերմամեկուսացում
գ) Կատալիզ
դ) Իոնների փոխադրում

10․ Սպիտակուցի չորրորդային կառուցվածքը բնորոշ է․
ա) Միակ շղթայից կազմված սպիտակուցներին
բ) Մի քանի պոլիպեպտիդային շղթաների միավորմամբ առաջացած սպիտակուցներին
գ) Ջրածնային կապերով պայմանավորված ծալքին
դ) Ամինաթթուների հաջորդականությանը

1․ Ի՞նչ նյութեր են կազմում կենդանի օրգանիզմի հիմնական բաղադրությունը։
ա) միայն ջուր
բ) օրգանական և անօրգանական նյութեր 
գ) միայն ճարպեր
դ) միայն պրոտեիններ

2․ Որո՞նք են օրգանական և անօրգանական նյութերի հիմնական տարբերությունները։
ա) օրգանականում միշտ կա ածխածին, անօրգանականում՝ ոչ 
բ) օրգանականը լուծվում է ջրում, անօրգանականը՝ ոչ
գ) օրգանականը հիդրոֆոբ է, անօրգանականը հիդրոֆիլ
դ) օրգանականը միայն բջիջներում է, անօրգանականը՝ ոչ

3․ Նշե՛ք կենդանի օրգանիզմում հանդիպող հիմնական օրգանական նյութերը։
ա) ջուր, աղեր
բ) ճարպեր, սպիտակուցներ, ածխաջրեր, նուկլեինաթթուներ 
գ) միներալներ
դ) աղեր և հանքային նյութեր

4․ Ի՞նչ է հիդրոֆիլ նյութը։
ա) ջրի հետ կապ չունեցող նյութ
բ) ջրի հետ լավ արձագանքող և լուծվող նյութ 
գ) ճարպային նյութ
դ) միայն օրգանական նյութ

5․ Ի՞նչ է հիդրոֆոբ նյութը։
ա) ջրի հետ լավ արձագանքող նյութ
բ) ջրում վատ լուծվող կամ անհաղթելի նյութ 
գ) սպիտակուց
դ) ածխաջուր

Լրացուցիչ աշխատանք` պատասխանել հարցերին
1. Ո՞րն է օրգանիզմի ամենափոքր միավորը։
Կենդանի օրգանիզմի ամենափոքր միավորը բջիջն է։
2. Ի՞նչ օրգանական և անօրգանական նյութեր գիտեք, բերեք օրինակներր։
Անօրգանական նյութեր՝ ջուր, աղեր, թթուներ, հիմքեր, օրգանական նյութեր՝ սպիտակուցներ, նուլկեինաթթուներ, ածխաջրեր և նաև ճարպեր։
3. Բնութագրեք հիդրոֆիլ և հիդրոֆոբ նյութերը, բերեք օրինակներ։
Լավ լուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆիլ, օրինակ՝ թթուներ, հիմքեր, ածխաջրեր, սպիտակուցներ և այլն։ Վատ, կամ ընդանրապես չլուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆոբ նյութեր, նրանցից են՝ ճարպեր, թաղանթանյութ և այլն․

ԴՆԹ (դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթու) — դա մեր բջիջների հիմնական գենետիկական նյութն է։ Այն կրում է ամբողջ տեղեկությունը, որը անհրաժեշտ է մարդու, կենդանու, բույսի կամ նույնիսկ մանրէի կառուցվածքի և աշխատանքի համար։ ԴՆԹ-ն մեր կենսաբանական «ծրագիրն» է, առանց որի ոչ մի կենդանի օրգանիզմ չէր գոյատևի։ Այն պահպանում է գենետիկական ինֆորմացիան, տեղեկությունը գրված է հիմքերի հերթականությամբ։ Այդ հերթականությունը կազմում է գեներ, որոնք կոդավորում են սպիտակուցների սինթեզը։ Երբ բջիջները բաժանվում են, ԴՆԹ-ն կրկնապատկվում է, որպեսզի յուրաքանչյուր նոր բջիջ ստանա նույն գենետիկական ինֆորմացիան։ Մենք ժառանգում ենք ծնողների և նրանց սերունդների հատկանիշները ԴՆԹ-ի պատճառով։