Ի՞նչ է մուտացիան

Ներկայումս հայտնի են ավելի քան 6000 գենետիկ հիվանդություններ, որոնք պարբերաբար ավելանում են բժշկական գրականությունում նկարագրվող նոր հիվանդություններով: Գենետիկական մուտացիաները բնական գործընթաց են։
Չնայած որոշ մուտացիաներ կարող են վնասակար լինել, դրանք կարևոր դեր ունեն կյանքի բազմազանության պահպանման մեջ։ Գենետիկական մուտացիաները ԴՆԹ-ի կառուցվածքում կամ գեների հաջորդականությունում առաջացած փոփոխություններն են, որոնք կարող են փոխել օրգանիզմի հատկությունները։

Ինչպե՞ս են առաջանում մուտացիաները

Մուտացիաները կարող են առաջանալ ինքնաբերաբար և արտաքին գործոնների ազդեցությամբ՝ մուտագեններից։ Ինքնաբերաբար մուտացիաները առաջանում են, որբ ԴՆԹ-ի կրկնապատկման ընթացքում սխալ է առաջանում։ Իսկ ուլտրամանուշակագույնից, ռենտգենյան ճառագայթներից, թունավոր նյութերից, ծխախոտից կամ որոշ վիրուսներից մուտացիաները համարվում են արտաքին գործոնների ազդեցությամբ առաջացված մուտացիաներ։

Սոմատիկ մուտացիաները տեղի են ունենում մարդու կյանքի որոշակի փուլում և ազդում են միայն որոշ բջիջների վրա, ոչ թե մարմնի բոլոր բջիջների վրա: Նման փոփոխությունները կարող են առաջանալ շրջակա միջավայրի գործոնների ազդեցության հետևանքով։ Այսպես ձեռք բերված մուտացիաները չեն փոխանցվում սերունդներին:

Գենետիկ մուտացիանները ժառանգում են ծնողներից և պահպանվում են օրգանիզմի բոլոր բջիջներում մարդու աբողջ կյանքի ընդհացքում։ Այսպիսի մուտացիանները առաջանում են ծնողի ձվի ու սերմի մեջ և փոխանցվումեն ինչպես ժառանգական մուտացիանններ

Մուտացիաների տեսակները

Լինում են գենային մուտացիաներ, քրոմոսոմային մուտացիաներ և գենոմային մուտացիաներ։ Գենային մուտացիայի ժամանակ փոփոխություն է տեղի ունենում մեկ գենում, փոխարինվում է նուկլեոտիդը և տեղի է ունենում նուկլեոտիդների կորուստ կամ ավելացում։ Քրոմոսոմային մուտացիաների ժամանակ տեղի են ունենում քրոմոսոմի հատվածների փոփոխություններ՝ դելեցիա (կորուստ), դուպլիկացիա (կրկնապատկում), ինվերսիա (շրջում)։ Իսկ գենոմային մուտացիաների ժամանակ փոփոխվում է քրոմոսոմների քանակը՝ սովորաբար նորմալ 46 քրոմոսոմի (23 գույգի) տեղը լինում է 47 քրոմոսոմ։

Մուտացիաները կարող են լինել վնասակար, չեզոք և օգտակար։ Վնասակար մուտացիաները առաջացնում են հիվանդություններ, դժվարացնում են մարդու կյանքը, չեզոք մուտացիաները չեն ազդում օրգանիզմի վրա ոչ մի ձև, իսկ օգտակարները՝ օգնում են հարմարվել շրջակա միջավայրին և պայմաններին։ Մուտացիաները հանդիսանում են էվոլյուցիայի հիմքը, ապահովում են ժառանգական բազմազանություն և նույնիսկ օգտագործվում են բժշկության և կենսատեխնոլոգիայի մեջ, օրինակ՝ գենային թերապիա։

Հետաքրքիր փաստեր գենետիկական մուտացիաների մասին

1. Մարդու օրգանիզմում ամեն օր առաջանում են հազարավոր մուտացիաներ, սակայն ԴՆԹ-ի վերականգնման համակարգերը դրանց մեծ մասը շտկում են։
2. Բոլոր մարդիկ մուտացիաների արդյունք են։ Եթե մուտացիաներ չլինեին, էվոլյուցիա պարզապես չէր լինի։
3. Կապույտ աչքերի գույնը առաջացել է հին գենետիկական մուտացիայի արդյունքում, որը փոխանցվել է սերունդներին։
4. Որոշ մուտացիաներ մարդկանց դարձնում են դիմացկուն որոշ հիվանդությունների նկատմամբ, օրինակ՝ մալարիայի։
5. Կան մուտացիաներ, որոնք առաջացնում են անսովոր ունակություններ, օրինակ՝ գույների գերազանց տարբերակում կամ ուժեղ հիշողություն։
6. Բույսերի և կենդանիների շատ տեսակներ, որոնք մենք օգտագործում ենք այսօր, ստացվել են օգտակար մուտացիաների ընտրության շնորհիվ։

1. Ո՞ր բազմացումն է կոչվում անսեռ` բերել օրինակներ։
Անսեռ բազմացում, բազմացման եղանակներ, որոնք իրականանում են առանց սեռական պրոցեսի՝ բեղմնավորության։ Անսեռ բազմացումը բնորոշ է բուսական և կենդանական միաբջիջ ու բազմաբջիջ օրգանիզմներին։ Անսեռ բազմացմանը մասնկացում է մեկ օրգանիզմ։ Անսեռ բազմացման օրինակ է միտոզը։
2. Ինչպե՞ս կսահմանեք սեռական բազմացումը, նկարագրել  բացառությունները։
Սեռական բազմացման ընթացքում մասնակցում են երկու առանձնյակ` արական ու իգական, և դրանցից յուրաքանչյուրի սեռական գեղձերում  առաջանում են սեռական բջիջներ` գամետներ։Իգական և արական գամետները ձուլվում են և առաջացնում զիգոտ` բեղմնավորվոծ ձվաբջիջ, որը նոր օրգանիզմիզարգացման սկիզբ է տալիս։ Սեռական բազմացում է մեյոզը։
3. Նկարագրել սեռական և անսեռ բազմացման առավելությունները և թերությունները։
Սեռական բազմացում
Առավելություններ – Գենետիկ բազմազանություն՝ ապահովում է տեսակների էվոլյուցիան և հարմարվողականությունը։ Ավելի մեծ դիմադրողականություն հիվանդությունների և շրջակա միջավայրի փոփոխությունների նկատմամբ։ Սերունդները կարող են ժառանգել ավելի բարենպաստ հատկանիշներ։ Թերություններ – Պահանջվում են երկու ծնող օրգանիզմներ, ինչը երբեմն բարդացնում է բազմացումը։ Սերունդների առաջացումը դանդաղ գործընթաց է։ Գենետիկական խառնման արդյունքում կարող են առաջանալ ոչ նպաստավոր մուտացիաներ։

Անսեռ բազմացում
Առավելություններ – Արագ բազմացում, ինչը թույլ է տալիս տեսակներին արագ աճել։ Պահանջվում է միայն մեկ ծնող, հեշտացնում է վերարտադրությունը։ Բացառում է գենետիկ խառնաշփոթությունը, ինչի շնորհիվ սերունդները ստանում են կայուն հատկանիշներ։
Թերություններ – Չկա գենետիկ բազմազանություն, ինչը նվազեցնում է հարմարվողականությունը։ Եթե ծնողն ունի որևէ գենետիկ թերություն, այն ամբողջությամբ փոխանցվում է սերունդներին։ Դժվարանում է նոր պայմաններին հարմարվելը, ինչը կարող է հանգեցնել տեսակների ոչնչացման։

1. Մեյոզի հիմնական նշանակությունն է
ա) Օրգանիզմի աճի ապահովումը
բ) Վերականգնող հյուսվածքների ձևավորումը
գ) Սեռաբջիջների առաջացումը
դ) Էներգիայի արտադրումը
2. Մեյոզի արդյունքով մի մայր բջջից ստացվում է…
ա) 2 դիպլոիդ քույր բջիջ
բ) 4 հապլոիդ դուստր բջիջ
գ) 4 դիպլոիդ բջիջ
դ) 8 հապլոիդ բջիջ
3. Մեյոզի ո՞ր փուլում է տեղի ունենում crossing-over-ը (խաչաձևում)։
ա) Պրոֆազա I
բ) Մետաֆազա II
գ) Անաֆազա II
դ) Տելոֆազա I
4. Մեյոզի I բաժանման ժամանակ ինչպիսի՞ քրոմոսոմներ են բաժանվում։
ա) Քույր քրոմատիդները
բ) Համ Homolog (հոմոլոգ) քրոմոսոմները
գ) mRNA մոլեկուլները
դ) Կենտրոնոմերները
5. Մեյոզի II-ը նման է…
ա) Միտոզին
բ) Պրոֆազա I-ին
գ) ԴՆԹ կրկնապատկմանը
դ) Գամետների միավորմանը
6. Ո՞ր սեռային բջիջներն են առաջանում մեյոզի արդյունքում մարդու օրգանիզմում։
ա) Սպերմատոզոիդ և սոմատիկ բջիջներ
բ) Օվոցիտ և սոմատիկ բջիջներ
գ) Սպերմատոզոիդներ կամ ձվաբջիջներ
դ) Միայն սպերմատոզոիդներ

1. Ի՞նչ է միտոզը և ինչպիսի նշանակություն ունի օրգանիզմների համար։
Միտոզը բջջի բաժանման տեսակներից մեկն է, որի ժամանակ մի բջիջը կիսվում է՝ առաջացնելով երկու նույն գենետիկ կազմով նոր բջիջներ։ Միտոզը տեղի է ունենում սոմատիկ բջիջներում, նրա ընթացքում բջջի քրոմոսոմների թիվը կրկնվում է։ Միտոզին հաջորդում է ցիտոկինեզը։
2. Նկարագրիր միտոզի փուլերը՝ նշելով յուրաքանչյուր փուլի հիմնական գործընթացները։
Բջիջների բաժանումը հիմանականում կատարվում է միտոզի ճանապարհով։ Միտոզը կազմված է չորս հաջորդական փուլերից: Այն սկսվում է պրոֆազից, որի ժամանակ կորիզը մեծանում է, կորիզակները տարրալուծվում են, քրոմոսոմները պարուրվում են, կարճանում և հաստանում, և ադարում է ՌՆԹ-ի սինթեզը։ Պրոֆազի վերջում կորիզաթաղանթն անհետանում է, և քրոմոսոմները հայտնվում են ցիտոպլազմում։ Միտոզի հաջորդ փուլում` մետաֆազում, քրոմոսոմները դասավորվում են ցիտոպլազմի հասարակածում` հավասարաչափ հեռանալով բևեռներից: Այնուհետև յուրաքանչյուր քրոմոսոմի քրոմատիդներն առանձնանում են ցենտրոմերի հատվածում, և երկու քրոմատիդները վերածվում են ինքնուրույն դուստր քրոմոսոմների: Այս փուլում` անաֆազում, իլիկի` ցենտրոմերներին միացած թելիկները քրոմոսոմների վերածված քրոմատիդներին ձգում են դեպի բևեռները, դիտվում է նաև բևեռների իրարից հեռացում։ Միտոզի վերջին փուլում` թելոֆազում, բևեռներում հավաքված քրոմոսոմները ապապարուրվում են և միահյուսվում։ Ձևավորվում են կորիզաթաղանթը և կորիզակները, վերականգնվում են կորիզները՝ առաջացնելով նոր երկու դուստ բջիջներ։
3. Ինչպե՞ս է ապահովվում, որ դուստր բջիջները ստանան նույն գենետիկ նյութը միտոզի ընթացքում։
Միտոզը բաժանման գործընթացի այն մասն է, որում բջիջի կորիզի ԴՆԹ-ն բաժանվում է քրոմոսոմների երկու հավասար հավաքակազմերի: Միտոզի վերջին փուլում` թելոֆազում, բևեռներում հավաքված քրոմոսոմները ապապարուրվում են և միահյուսվում։ Ձևավորվում են կորիզաթաղանթը և կորիզակները, վերականգնվում են կորիզները՝ առաջացնելով նոր երկու դուստ բջիջներ։

1. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում գլիկոլիզը։
Գլիկոլիզը էներգետիկ փոխանակման առաջին փուլն է, այն տեղի է ունենում ցիտոպլազմայում և չի պահամջում թթվածնի մասնակցություն։ Գլիկոլիզի արդյունքում մեկ մոլեկուլ գլյուկոզից առաջանում է երկու մոլեկուլ պիրոխաղողաթթու և ջրածնի չորս ատոմ։ Անջատված էներգիայի հաշվին սինթեզվում է երկու մոլեկուլ ԱԵՖ։
2. Ներկայացնել ավտոտրոֆ և հետրոտրոֆ օրգանիզմների գործունեությունը։
Ավտոտրոֆ օրգանիզմները սինթեզում են օրգանական նյութեր անօրգանականներից՝ կատարելով ֆոտոսինթեզ։ Հետերոտրոֆ օրգանիզմները օգտագործում են պատրաստի օրգանական նյութեր, հետևաբար՝ չեն կատարում ֆոտոսինթեզ։
3. Նկարագրել ֆոտոսինթեզի և քեմոսինթեզի երևույթները։
Ֆոտոսինթեզը ավտոտրոֆների կողմից արևի էներգիան օգտագործելով օրգանական նյութեր կազմելու գործընթացն է։ Քեմոսինթեզը նույնպես օրգանական նյութերի առաջացման գործընթաց է, բայց առանց լույսի։ Այն իրականացվում է որոշ բակտերիաների կողմից, որոնք էներգիա են ստանում անօրգանական նյութերի օքսիդացումից։
4. Ի՞նչ է կարեոտիպը և ներկայացնել քրոմոսոմի կառուցվածքը։
Կարեոտիպը օրգանիզմի քրոմոսոմների ամբողջական հավաքածուն է (քանակը, չափը և ձևը)։ Քրոմոսոմը կազմող նյուքը կոչվում է քրոմատին։ Այն կազմված է սպիտակուցի հետ միացած ԴՆԹ-ի մեկ մոլեկուլից։
5. Ներկայացնել միթոզի ողջ գործընթացը
Բջիջների բաժանումը հիմանականում կատարվում է միտոզի ճանապարհով։ Միտոզը կազմված է չորս հաջորդական փուլերից: Այն սկսվում է պրոֆազից, որի ժամանակ կորիզը մեծանում է, կորիզակները տարրալուծվում են, քրոմոսոմները պարուրվում են, կարճանում և հաստանում, և ադարում է ՌՆԹ-ի սինթեզը։ Պրոֆազի վերջում կորիզաթաղանթն անհետանում է, և քրոմոսոմները հայտնվում են ցիտոպլազմում։ Միտոզի հաջորդ փուլում` մետաֆազում, քրոմոսոմները դասավորվում են ցիտոպլազմի հասարակածում` հավասարաչափ հեռանալով բևեռներից: Այնուհետև յուրաքանչյուր քրոմոսոմի քրոմատիդներն առանձնանում են ցենտրոմերի հատվածում, և երկու քրոմատիդները վերածվում են ինքնուրույն դուստր քրոմոսոմների: Այս փուլում` անաֆազում, իլիկի` ցենտրոմերներին միացած թելիկները քրոմոսոմների վերածված քրոմատիդներին ձգում են դեպի բևեռները, դիտվում է նաև բևեռների իրարից հեռացում։ Միտոզի վերջին փուլում` թելոֆազում, բևեռներում հավաքված քրոմոսոմները ապապարուրվում են և միահյուսվում։ Ձևավորվում են կորիզաթաղանթը և կորիզակները, վերականգնվում են կորիզները՝ առաջացնելով նոր երկու դուստ բջիջներ։
6. Կյանքի ոչ բջջային ձևեր՝ վիրուսներ
Վիրուսը ոչ բջջային ձև է՝ ժառանգական նյութով և սպիտակուցային պատյանով։ Վիրուսները կազմված են միայն սպիտակուցներից և ունեն կա՛մ ՌՆԹ կա՛մ ԴՆԹ, նրանք չունեն բջջային կառուցվածք։ Վիրուսները բազմանում են միայն կենդանի օրգանիզմներում, այն բազմանում է բջիջների ներսում ոչնչացնում է նրանց։
7. Ներկայացնել նոյեմբեր ամսվա բլոգային առաջադրանքները։
Էներգետիկ փոխանակություն
Գլիկոլիզ,Ավտոտրոֆ, հետերետրֆ օրգանիզմներ։
Կյանքի ոչ բջջային ձևեր՝վիրուսներ
Քրոմոսոմներ, գեներ, կարիոտիպ
Բջջի բաժամումը՝ միթոզ

1․ Ի՞նչ է միտոզը.
ա) Բջջի բաժանումը երկու դուստր բջիջների
բ) Սերմի աճը
գ) Սննդի սինթեզը
դ) Շնչառությունը

2․ Միտոզի արդյունքում ստացվող բջիջները լինում են․
ա) Տարբեր գենետիկ կազմով
բ) Նույն գենետիկ կազմով
գ) Առանց միջուկի
դ) Առանց քրոմոսոմների

3․ Միտոզը տեղի է ունենում․
ա) Սոմատիկ բջիջներում (մարմնի բջիջներ)
բ) Սեռական բջիջներում
գ) Միտոքոնդրիումներում
դ) Քլորոպլաստներում

4․ Միտոզի հիմնական նշանակությունը․
ա) Էներգիայի առաջացում
բ) Աճ և վերականգնում
գ) Տեղաշարժ
դ) Սննդի մարսում

5․ Միտոզի վերջում ձևավորվում են․
ա) Չորս բջիջ
բ) Երկու նույնական բջիջ
գ) Մի մեծ բջիջ
դ) Սերմաբջիջ

6․ Միտոզի ընթացքում բջջի քրոմոսոմների թիվը․
ա) Կրկնվում է
բ) Պակասում է երկու անգամ
գ) Աճում է չորս անգամ
դ) Անհետանում է

7․ Ո՞ր գործընթացն է հաջորդում միտոզին․
ա) Ցիտոկինեզ
բ) Ֆոտոսինթեզ
գ) Սերմնավորում
դ) Ֆերմենտացում

Դասարանում դասը ներկայացնելուց հետո կատարել թեստը․
1. Կարիոտիպը նշանակում է…
ա) Գեների հաջորդականության ամբողջականությունը
բ) Օրգանիզմի բոլոր սպիտակուցների համախումբը
գ) Օրգանիզմի քրոմոսոմների ամբողջական հավաքածուն՝ քանակը, չափը և ձևը
դ) ԴՆԹ-ի կրկնօրինակման գործընթացը
2. Մարդու սոմատիկ բջիջներում քանի՞ քրոմոսոմ կա։
ա) 22
բ) 23
գ) 44
դ) 46
3. Մարդու սեռաբջիջներում (գամետներում) քանի՞ քրոմոսոմ կա։
ա) 23
բ) 46
գ) 44
դ) 22
4. Քրոմոսոմների մեծամասնությունը ի՞նչ ձև ունեն մետաֆազում։
ա) Օղակաձև
բ) S-աձև
գ) X-աձև (երկքրոմատիդ)
դ) Գնդաձև
5. Քանի՞ զույգ ավտոսոմ և քանի՞ զույգ սեռական քրոմոսոմ ունի մարդը։
ա) 23 ավտոսոմ, 1 սեռական
բ) 22 ավտոսոմ, 1 սեռական
գ) 22 սեռական, 1 ավտոսոմ
դ) 23 սեռական, 2 ավտոսոմ

1. Ի՞նչ է վիրուսը։
ա) Միաբջիջ օրգանիզմ
բ) Բազմաբջիջ օրգանիզմ
գ) Ոչ բջջային ձև՝ ժառանգական նյութով և սպիտակուցային պատյանով
դ) Մոլեկուլային միացություն

2․ Վիրուսները ունեն․
ա) Միայն ԴՆԹ
բ) Միայն ՌՆԹ
գ) ԴՆԹ կամ ՌՆԹ
դ) ԴՆԹ և ՌՆԹ միասին

3․ Ինչո՞ւ են վիրուսները համարվում ոչ բջջային ձևեր։
ա) Որովհետև չունեն բջջային կառուցվածք
բ) Որովհետև չեն բազմանում
գ) Որովհետև չունեն ժառանգական նյութ
դ) Որովհետև չեն կարող առաջացնել հիվանդություն

4․ Որտե՞ղ են վիրուսները բազմանում։
ա) Ջրում
բ) Արտաքին միջավայրում
գ) Միայն կենդանի բջջի ներսում
դ) Ինքնուրույն՝ առանց բջջի

5. Ինչո՞վ է կազմված վիրուսի մարմինը։
ա) Միայն սպիտակուցներից
բ) Նուկլեինաթթվից և սպիտակուցային պատյանից
գ) Ցիտոպլազմայից և միջուկից
դ) Սպիտակուցից և ածխաջրերի

6. Ո՞ր վիրուսն է առաջացնում ՁԻԱՀ հիվանդությունը։
ա) Գրիպի վիրուսը
բ) Կորոնավիրուսը
գ) ՄԻԱՎ-ը
դ) Հերպես վիրուսը

7. Ինչպե՞ս է վիրուսը վնասում օրգանիզմին։
ա) Բջիջների սնունդը խլելով
բ) Բջիջների ներսում բազմացմամբ և դրանք ոչնչացնելով
գ) Արյան մեջ թունավոր նյութեր արտազատելով
դ) Օրգանիզմի ջերմաստիճանը բարձրացնելով

Դասարանում կատարել թեստային աշխատանքը․

1. Որտե՞ղ է տեղի ունենում գլիկոլիզը․
   ա) միտոքոնդրիում
   բ) բջջանյութում
   գ) ցիտոպլազմայում 
   դ) քլորոպլաստում
2. Գլիկոլիզի ընթացքում գլյուկոզան բաժանվում է՝
   ա) երկու պիրուվաթթվի մոլեկուլի 
   բ) մեկ ածխաթթու գազի մոլեկուլի
   գ) չորս ջրածնի մոլեկուլի
   դ) մեկ ջրի մոլեկուլի
3. Գլիկոլիզի ընթացքում առաջանում է էներգիա՝
   ա) 38 ԱԹՓ
   բ) 4 ԱԹՓ, մաքուր՝ 2 ԱԹՓ 
   գ) 10 ԱԹՓ
   դ) ԱԹՓ չի առաջանում
4. Գլիկոլիզը պահանջու՞մ է թթվածնի մասնակցություն․
   ա) այո
   բ) ոչ 
5. Գլիկոլիզը էներգետիկ փոխանակության ո՞ր փուլին է պատկանում․
   ա) առաջին փուլ 
   բ) երկրորդ փուլ
   գ) երրորդ փուլ
   դ) չի պատկանում
6. Ավտոտրոֆ օրգանիզմները՝
   ա) սննդանյութերը ստանում են պատրաստի ձևով
   բ) սինթեզում են օրգանական նյութեր անօրգանականներից 
   գ) սնվում են ուրիշ օրգանիզմներով
   դ) չեն կարող էներգիա ստանալ
7. Ավտոտրոֆների օրինակ է՝
   ա) բույսեր 
   բ) կենդանիներ
   գ) մարդը
   դ) սնկեր
8. Հետերոտրոֆ օրգանիզմները՝
   ա) օրգանական նյութերը ստանում են ինքնուրույն
   բ) պատրաստի օրգանական նյութեր են օգտագործում 
   գ) չեն օգտագործում էներգիա
   դ) ապրում են միայն ջրում
9. Քեմոավտոտրոֆ օրգանիզմները էներգիա ստանում են՝
   ա) արևի ճառագայթներից
   բ) օրգանական նյութերի քայքայումից
   գ) անօրգանական նյութերի օքսիդացումից 
   դ) ֆոտոսինթեզից
10. Բոլոր կենդանիները համարվում են՝
    ա) ֆոտոավտոտրոֆներ
    բ) քեմոավտոտրոֆներ
    գ) հետերոտրոֆներ 
    դ) աբիոտիկ օրգանիզմներ

Դասարանական աշխատանք
1. Ի՞նչ է էներգետիկ փոխանակությունը։
ա) Նյութերի օքսիդացում և էներգիայի ազատում բջջում
բ) Բջջային բաժանման գործընթացը
գ) Օրգանական նյութերի սինթեզը
դ) Ջրի և աղերի փոխանակությունը

2. Ո՞րն է բջջային էներգիայի հիմնական կրողը։
ա) Գլյուկոզ
բ) ԱԹՓ (ATP)
գ) ԴՆԹ
դ) ՌՆԹ

3. Էներգետիկ փոխանակությունը ապահովում է․
ա) Բջջի աճը
բ) Նյութերի սինթեզը
գ) Բոլոր բջջային գործընթացների էներգիան
դ) Միայն շնչառություն

Մաս 2․ Գլիկոլիզ

4. Գլիկոլիզը տեղի է ունենում՝
ա) Բջջակորիզում
բ) Միտոքոնդրիումում
գ) Ցիտոպլազմայում
դ) Քլորոպլաստում

5. Գլիկոլիզի արդյունքում 1 գլյուկոզից առաջանում է՝
ա) 2 պիրուվաթթու և 2 ԱԹՓ
բ) 1 պիրուվաթթու և 1 ԱԹՓ
գ) 2 ջուր և ածխաթթու գազ
դ) 4 ԱԹՓ և 2 ջուր

6. Ավտոտրոֆ օրգանիզմներն իրենց սնունդը ստանում են՝
ա) Պատրաստի օրգանական նյութերից
բ) Ածխաթթու գազից և անօրգանական նյութերից
գ) Այլ օրգանիզմների միջոցով
դ) Միայն կենդանական սնունդից

7. Հետերոտրոֆ օրգանիզմներին բնորոշ է՝
ա) Ֆոտոսինթեզ
բ) Քեմոսինթեզ
գ) Պատրաստի օրգանական նյութերի յուրացում
դ) Անօրգանական նյութերից օրգանականների ստեղծում