1. Գնահատե՛ք Թուրքիայի աշխարհագրական դիրքը, ցո՛ւյց տվեք դրա առանձնահատկությունները:
Թուրքիան գտնվում է Ասիայի և Եվրոպայի միջև՝ ռազմավարական կարևորագույն դիրքում, ինչի շնորհիվ այն ունի մեծ տնտեսական և քաղաքական ազդեցություն: Նաև իր դիրքի շնորհիվ կամուրջ է հանդիսանում Ասիայի և Եվրոպայի միջև։ Երկրում լճերը քիչ են, ամենամեծը՝ Վանա լիճը։ Կլիման միջերկրածովային է։
2. Բնութագրե՛ք Թուրքիայի պետական կարգը:
Թուրքիան վարվող հանրապետություն է, որի ղեկավարն է նախագահը, իսկ օրենսդիր մարմինը մեծ ժողովն է:
3. Բնութագրե՛ք Թուրքիայի բնական պայմանները և ռեսուրսները, դրանց նշանակությունը տնտեսության տարբեր ոլորտների համար:
Թուրքիան հարուստ է բնական ռեսուրսներով, ամենաշատ մետաղի ու ոչ մետաղի հանքավայրերը հենց այդտեղ են։ Տուրիստական պահանջված երկրներից մեկն է, հարուստ է անտառներով և գյուղատնտեսական հողերով, որոնք կարևոր են երկրի տնտեսական զարգացման համար:
4. Ի՞նչ դեր ունի Թուրքիան հվ-արմ Ասիայում։

1. Նկարագրե՛ք և գնահատե՛ք Ադրբեջանի աշխարհագրական դիրքը: 
Ադրբեջանը տարածքով և բնակչության թվով Հարավային Կովկասում առաջնատար պետությունն է։ Ադրբեջանի ամենաերկար սահմանը Հայաստանի հետ է, իսկ ամենակկարճը՝ Նախիջևանի հատվածում (Թուրքիայի հետ)։ Երկրում անտառները քիչ են, քանի որ տարածքի մեծ մասը անապատային և չոր է։
2. Գնահատե՛ք Կասպից ծովի նշանակությունը Ադրբեջանի համար: 
Ադրբեջանի ամենամեծ բնական հարստությունն է Կասպից ծովի հատակին գտնվող հսկայական նավթի պաշարները։ Կասպից ծովի շնորհիվ երկիրը ունի մեծ ձկնային պաշարներ։ Կասպից ծովը նաև էժան տրանսպորտային հաղորդակցության միջոց է և ռազմավարական պայմանները զարգացնելուն է օգնում։
3. Գնահատեք Ադրբեջանի բնական պայմանները և ռեսուրսները՝ տնտեսության տարբեր ոլորտների տեսանկյունից:
Ադրբեջանը հարուստ է մեծ հանքային, բնական գազի և նավթի պաշարներով, գունավոր մետաղներով և նաև Փոքր Կովկասի հյուսիսարևելյան ստորոտներում հայտնաբերվել է բուժիչ մածուցիկ նավթի հանքավայր, որի հիման վրա գործում է Նավթալան առողջավայրը։ Ադրբեջանի կլիման չոր և տաք է, հետևաբար երկրում անտառները քիչ են։

ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ
1. Որո՞նք են Հարավարևմտյան Ասիայի բնակչության բարձր աճի պատճառները:
Բնակչության աճի վրա ազդում են ազգային, կրոնական սովորույթները և սոցիալ-տնտեսական պայմանները։
2. Բնութագրե՛ք Հարավարևմտյան Ասիայի բնակչության ազգային և կրոնական կազմը:
Հարասարևմտյան Ասիայում մեծ չափերի են հասնւոմ բնակչության գաղթերը։ Հարասարևմտյան Ասիայի բնակչությունը եվրոպեոիդ ռասայի հարավային ճյուղին։ Հարավարևմտյան Ասիայում բնակչության մեծամասնությունը Մահմեդականներ և Քրիստոնյաներ են։
3. Նկարագրե՛ք տարածաշրջանի բնակչության տեղաբաշխումը:
Հարավարևմտյան Ասիայի բնակչությունը համեմատաբար խիտ է տեղաբաշխված հիմնականում քաղաքներում և ծովափնյա տարածքներում։ Արևմուտքում և հարավում, որտեղ գտնվում են մեծ քաղաքներ, բնակչությունն ավելի խիտ է, օրինակ՝ Թեհրանում (Իրան), Բաղդադում (Իրաք) ու Դուբայում (ՄԱԷ)։ Արաբական թերակղզու երկրներում նույնպես բարձր է բնակչությունը, հատկապես մայրաքաղաքներում։ Մինչդեռ, կենտրոնական և արևելյան տարածքներում, որոնք ունեն անապատային պայմաններ, բնակչությունը ավելի ցրված է։ Գյուղական շրջանները բնակեցված են հիմնականում հողագործությամբ զբաղվող համայնքներով։
4. Որո՞նք են տարածաշրջանի հակամարտությունների պատճառները: Բացատրե՛ք:
Հարավարևմտյան Ասիայի հակամարտությունների պատճառները հիմնականում կապված են կրոնական, ժողովրդական, քաղաքական և տնտեսական գործոնների հետ։
5. Գնահատե՛ք հայերի և տարածաշրջանի մյուս ժողովուրդների ավանդը մարդկային քաղաքակրթության մեջ:
Հայերը մեծ ավանդ ունեն գրականության, քրիստոնեության տարածման և արվեստի մեջ։ Արաբները կարևոր դեր են խաղացել գիտության ու բժշկության զարգացման մեջ։ Պարսիկները նպաստել են ճարտարապետության ու կրոնի զարգացմանը։
6. Պատրաստե՛ք փոքրիկ հաղորդում տարածաշրջանի հայության մասին:

ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ
1. Գնահատե՛ք Հարավարևմտյան Ասիայի աշխարհագրական դիրքը:
Հարավարևմտյան Ասիան Միջերկրական, Արաբական, Կարմիր, Սև և Կասպից ծովերի, Ադենի, Օմանի և Պարսից ծոցերի միջև։ Տարածաշրջանն ընդգրկում է Փոքրասիական և Արաբական թերակղզիները, Հայկական լեռնաշխարհը, Իրանական բարձրավանդակը և Միջագետքի դաշտավայրը։ Հարավարևմտյան Ասիան զբաղեցնում է շուրջ 7 մլն կմ² տարածք:
2. Բացատրե՛ք ջրի և նավթի նշանակությունը տարածաշրջանի համար:
Ջուրը Հարավարևմտյան Ասիայում համարվում է հարստություն, չնայած, որ տարածքը շրջապատված է ջրով։ Հարավարևմտյան Ասիան հայտնի է իր նավթի հսկայական պաշարներով և գազով։ Նավթը տարածաշրջանի երկրների մեծ մասի եկամտի գլխավոր աղբյուրն է։
3. Գնահատե՛ք տարածաշրջանի բնական պայմանները և ռեսուրսները՝ տնտեսության տարբեր ճյուղերի զարգացման հնարավորությունների տեսակետից:
Այստեղ տարածված են ավազային ընդարձակ անապատները, կիսաանապատներն ու օազիսները, իսկ դրանց հարևանությամբ՝ ձյունապատ լեռնագագաթները, կանաչապատ գետահովիտներն ու գետափները։ Տարածաշրջանում նաև կան նավթի հսկայական պաշարներ և գազ։
4. Պատրաստե՛ք նյութեր Հարավարևմտյան Ասիայի պատմամշակութային և ճարտարապետական հուշարձանների վերաբերյալ:
5. Ի՞նչ գիտեք տարածաշրջանի «թեժ» կետերի մասին:
Հարավարևմտյան Ասիայի «թեժ» կետերն ընդգրկում են Պաղեստին-Իսրայել հակամարտությունը, Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմը և Իրանի ու այլ երկրների միջև լարվածությունները, որոնք կապված են քաղաքական, կրոնական ու տնտեսական շահերի հետ։
6. Պատրաստե՛ք նյութ «Անապատը և մարդը» թեմայով:

1․ Բնութագրեք Վրաստանի աշխարհագրական դիրքը:
Վրաստանն ունի շատ հարմար աշխարհագրական դիրք` Սև ծովի արևելյան ափին գտնվելու շնորհիվ: Ծովը Վրաստանի հարստության աղբյուրն է: Երկրի աշխարհագրական դիրքը նպաստավոր է նաև այն պատճառով, որ ունի տարանցիկ տրանսպորտային դիրք Ռուսաստանի, Հայաստանի, Ադրբեջանի, ինչպես նաև Կենտրոնական Ասիայի և Սև ծովի ավազանի երկրների միջև: Այդ դիրքի շնորհիվ Վրաստանը մեծ եկամուտ է ստանում: Վրաստանը լեռնային երկիր է, տարածքի մոտ 80%-ը զբաղեցնում են երիտասարդ լեռնաշղթաներն ու բարձրությունները:
2. Գնահատեք Սև ծովի դերը Վրաստանի կյանքում։
Սև ծովը կարևոր նշանակություն ունի Վրաստանի տնտեսական և տրանսպորտային զարգացման համար։
3. Որո՞նք են Վաստանի զարգացման նախադրյալները:
Վրաստանի զարգացման նախադրյալներն են Սև ծովը, տարանցիկ տրանսպորտային դիրքը, լեռնային երկիր լինելը, բազմազան կլիման, անտառները և այլն։ Ծովը Վրաստանի հարստության աղբյուրն է: Սև ծովի արևելյան ափին գտնվելը նպաստում է արտաքին առևտրին, նավահանգիստների միջոցով կապելով երկիրը միջազգային առևտրային ցանցերին։ Կլիմայական բազմազանությունը նպաստում է գյուղատնտեսության տարբեր ճյուղերի զարգացմանը։ Սև ծովի առափնյա տարածքները հանդիսանում են զբոսաշրջային կենտրոններ, ինչը մեծացնում է տնտեսական եկամուտները։
4. Պատմի՛ր Վրաստանի բնակչության և կլիմայի մասին:
Վրաստանի բնակչությունը բազմազգ է։ Բնակչության թիվը մոտ 3.7 միլիոն է։ Երկրում կլիման բազմազան է՝ արևմտյան մասում խոնավ մերձարևադարձային, իսկ արևելյան մասում՝ չոր մերձարևադարձային։
5․ Գնահատեք հայ-վրացական հարաբերությունները, ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ ՀՀ-ի համար։

1. Ի՞նչ դեր ունեն Ռուսաստանի բնական պայմաններն ու բնական ռեսուրսները երկրի զարգացման հարցում։
Բնական պայմաններն ու բնական ռեսուրսները մեծ դեր ունեն երկրի զարգացման համար, քանի որ մակերևույթի ձևերը, կլիմայական պայմանները, օգտակար հանածոների հարստությունը ու բազմազանությունը ամեն տարածքում տարբեր է։ Ռուսաստանը բացառիկ տեղ է գրավում աշխարհում, աչքի է ընկնում նավթի հարուստ պաշարներով, հարուստ է ջրային ռեսուրսներով: Ածխի պաշարներով Ռուսաստանը աշխարհում առաջատար տեղ է գրավում, ոսկու պաշարներով Ռուսաստանն աշխարհում առաջինն է, հարուստ է գունավոր մետաղներով:
2. Ուրվագծայի քարտեզի վրա նշել Ռուսաստանի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները:
Ռուսաստանի հարևան պետություններն են՝ Ուկրաինան, Բելառուսիան, Լիտվան, Լատվիան, Լեհաստանը, Շվեդիան, Ֆինլանդիան, Նորվեգիան, Ղազախստանը, Մոնղոլիան, Վրաստանը, Թուրքիան։

1․ Ներկայացնե՛լ Արևելյան Եվրոպայի աշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները։
Արևելյան Եվրոպա տարածաշրջանն ընդգրկում է 9 պետություն, որոնք հավաք
տարածքով ձգվում են Բալթիկ ծովից մինչև Սև ծով: Նրա ընդհանուր տարածքը 1,7 մլն.
քկմ է, որտեղ ապրում է 155 մլն. մարդ:
2. Պատմի՛ր Արևելյան Եվրոպայի բնակչության մասին:
Բնակչության վերարտադրության վրա ամենից ուժեղ բացասական ազդեցություն
ունեցել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը: Հատկապես մեծ էին Լեհաստանի
մարդկային կորուստները (6,5 մլն.): Լեհաստանում միայն մի համակենտրոնացման
ճամբարում Օսվենցիմում աշխարհի 28 երկրից զոհվեց 4մլն. մարդ: Ներկայումս բոլոր
երկրներին բնորոշ է բնակչության վերարտադրության առաջին տիպը, գրեթե բոլոր
երկրներում տեղի է ունենում բնակչության նվազում:
3. Ի՞նչ գիտես Արևելյան Եվրոպայի տնտեսության մասին:
Արևելյան Եվրոպայի երկրներն իրենց զարգացման մակարդակով նկատելիորեն
տարբերվում են միմյանցից և մեծ չափով Եվրոպայի մնացած տարածաշրջանների
երկրներից: Ներկայումս զգալիորեն հաղթահարել են «անցումային տնտեսության»
դժվարությունները: Գերիշխող է տնտեսապես ակտիվ բնակչության զբաղվածությունն
արդյունաբերության և գյուղատնտեսության մեջ և ցածր` ծառայությունների ոլորտում:

Հարցեր բանավոր քննարկման համար.
1. Նշել Գերմանիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները: Նշել Գերմանիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները: Ի՞նչ դեր ունի Գերմանիան ժամանակակից աշխարհում:
Գերմանիան գտնվում է Եվրոպայի կենտրոնում։ Աշխարհագրական դիրքի առավելությունները նրանում է, որ Գերմանիան ունի լիքը ջրային ավազաններ և հարևաններ երկրները Եվրամիության անդամներ են։
Գերմանիան զարգանում է ժողովրդի աշխատասեր լինելով, լավ աշխարհագրական դիրք ունենալով և զարգացած հարևան երկրներով։ Գերմանիան ունի լավ կլիմայական պայմաններ և դրա շնորհիվ ունի բուսաբուծություն, անասնապահություն։ Արտահանում է ածուխ։ Նախադրյալներից է նաև ծովային ավազանները։
Գերմանիան շատ մեծ դեր ունի ժամանակակից աշխարհում։ Գերմանիայում զարգացած է սպասարկան ոլորտը, ունի նավահանգիստներ, արտահանում է մեքենաներ, քիմիական արտադրություն, ածուխ։ Գերմանիան ամենածարգացած երկրներից մեկն է։
2. Բնութագրել Ֆրանսիայի աշխարհագրական դիրքը: Որո՞նք են ֆրանսիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները:Նշել Ֆրանսիայիում զբոսաշրջության և հանգստի կազմակերպման ռեսուրսները։
3. Նշել Իտալիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները: Ո՞ր կլիմայական գոտում է գտնվում: Պատմի՛ր բնակչության մասին:
Իտալիայի աշխարագրական դիրքը Միջերկրական ծովի կենտրոնական մասում դեռ վաղ ժամանակներից դրական ազդեցություն է ունեցել նրա զարգացման վրա։ Երկրի տարածքը կազմված է մայրցամաքային, թերակղզային և կղզային մասերից։ Հյուսիսային Իալիան ավելի շահեկան դիրքերում է։ Այն կարող է տնտեսական կապեր իրականացնել թե՛ ցամաքային, թե՛ խովային ճանապարհներով։
4. Բնութագրեք Հարավային Եվրոպայի աշխարհագրական դիրը, ինչպե՞ս է այն փոխվել ժամանակի ընթացքում։ Որո՞նք են Հարավային Եվրոպայի երկրների տնտեսոությունների զարգացած ճյուղերը։
Հարավային Եվրոպան ֆիզիկաաշխարհագրական առումով ընդգրկում է Պիրենեյան, Ապենինյան, Բալկանյան թերակղզիները և Միջերկրական ծովի բազմաթիվ կղզիներ: Քանի որ երկրների մեծ մասը գտնվում է Միջերկրական ծովի ավազանում, որոշ աշխարհագետներ այս տարածաշրջանն անվանում են նաև Միջերկրածովյան Եվրոպա: Թեև ժամանակի ընթացքում աշխարհագրական դիրքը փոփոխվել է, միշտ էլ բարենպաստ է եղել տարածաշրջանի երկրների զարգացման համար, հատկապես հին ժամանակներում:
Հարավային Եվրոպայի երկրների տնտեսության զարգացած ճյուղերից են գյուղատնտեսությունը, զբոսաշրջությունը և հանգստի գոտիները և բուսաբուծությունը։ Հարավային Եվրոպան աշխարհի զբոսաշրջության և հանգստի խոշոր շրջաններից է: Իսկ բուսաբուծության և գյուղատնտեսության համար կան բարենպաստ պայմաններ:

Ինքնուրույն աշխատանք.

Ընտրել որևէ մեկ թեմա և պատրաստել տեղեկատվական նյութ։
1. Ինչպիսի՞ ներդրում են ունեցել հայերը Ֆրանսիայում։
Առաջին հայերը Ֆրանսիայում հաստատվել են վաղ միջնադարում՝ 6-րդ դարում։ Նրանց թիվը աստիճանաբար ավելացել է հատկապես Կիլիկիայի հայկական պետության անկումից (XIV դար) հետո, ապա՝ XV-XVI դարերում, երբ հայկական փոքրաթիվ գաղութներ հիմնվեցին Մարսելում, Փարիզում և մի քանի այլ քաղաքներում։ Ֆրանսիացիների և հայերի միջև ռազմական և առևտրական հարաբերությունները զարգացել են 11-14-րդ դդ.-ում՝ խաչակրաց արշավանքների և Կիլիկյան հայկական թագավորության ժամանակաշրջանում՝ մասնավորապես Լուսինյանների օրոք, երբ բազմաթիվ ռազմական, ինչպես նաև «ամուսնական դաշինքներ» են կնքվել հայ և ֆրանկ ազնվականների միջև։
2. Ներկայացնել Ֆրանսիայի դերը քաղաքակրթության մեջ։
3. Ներկայացնել Ֆրանսիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները։
4. Ինչպիսի ներդրում են ունեցել հայերը Գերմանիայում։

1. Նշել Իտալիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները:
Իտալիայի աշխարագրական դիրքը Միջերկրական ծովի կենտրոնական մասում դեռ վաղ ժամանակներից դրական ազդեցություն է ունեցել նրա զարգացման վրա։ Երկրի տարածքը կազմված է մայրցամաքային, թերակղզային և կղզային մասերից։ Հյուսիսային Իալիան ավելի շահեկան դիրքերում է։ Այն կարող է տնտեսական կապեր իրականացնել թե՛ ցամաքային, թե՛ խովային ճանապարհներով։
2. Պատմի՛ր Իտալիայի բնական ռեսուրսների և օգտակար հանածոների մասին:
Իտալիան աղքատ է օգտակար հանածոներով: Հարուստ է քիմիական հումքով և բազմատեսակ շինանյութերով: Առավել նշանավոր են Սիցիլիա կղզու ծծմբի և Ապենինյան թերակղզու մարմարի պաշարները (հայտնի է Կարարեի սպիտակ մարմարի հանքավայրը), ինչպես նաև սնդիկի պաշարները, որոնցով երկիրն աշխարհում գրավում է առաջին տեղերից մեկը։ Երկրում կան նաև ալյումինի հումքի, բազմամետաղների, ինչպես նաև նավթի ու բնական գազի ոչ մեծ պաշարներ:
3. Ի՞նչ դեր ունի Իտալիան ժամանակակից աշխարհում:
Այնտեղ են գտնվում Եվրոպայի խոշոր և ժամանակակից խանութները։ Իտալիայում է գտնվում աշխարհում հարգված Մխիթարյան միաբանությունը,որը այն ժամանակ ամենահզոր միաբանություներից մեկն էր աշխարհում
4. Ո՞ր կլիմայական գոտում է գտնվում:
Իտալիայի կլիմատ տիպիկ միջերկրախովային է։ Ջերմաստիճանը բավարար է հողագործության համար, սակայն խոնավությունը՝ ոչ, քանի որ տեղումների մեծ մասը լինում է ձմռանը: Հետևաբար ամռան շոգ ժամանակահատվածում ոռոգման անհրաժեշտություն է առաջանում:
5. Պատմի՛ր բնակչության մասին:
Բնակչության թվով Իտալիան Եվրոպայի չորրորդ երկիրն է։ Բնակչության 98%-ն իտալացիներ են, որոնք դավանանքով քրիստոնյա կաթոլիկներ են։ Իտալացիների բնորոշ գծերից են տաքարյուն խառնվածքը, բարձրախոսությունը, երն ու հարգանքը արվեստի գործերի նկատմամբ, ճանապարհորդելու մեծ ցանկությունը: Ինչպես և Եվրոպայի շատ երկրներում, բնակչության բնական աճը ցածր է (0,2%): Բնակչության տարիքային կազմում նվազում է երեխաների բաժինը, և ընդհակառակը` մեծանում է տարեցներինը:
6. Ի՞նչ գիտես Վենետիկի մասին:
Վենետիկը կառուցված է 118 կղզիների վրա, որոնք իրար միացած են բազմաթիվ կամուրջներով և իրարից բաժանվում են փողոց-ջրանցքներով։ Այն համարվում է զբոսաշրջության խոշոր կենտրոն և ամենագեղեցիկը քաղաքներից մեկը։ 1512թ. Վենետիկում Հակոբ Մեղապարտը տպագրեց հայերեն առաջին գիրքը՝ «Ուրբաթագիրքը»։ 1717թ. Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզում հաստատվեց Մխիթարյան միաբանությունը, որն առայսօր ծավալում է գիտական, գրական ու կրթական լայն գործունեություն։
7. Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Իտալիայի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները, արդյունաբերական խոշոր կենտրոնները:

1. Բնութագրեք Հարավային Եվրոպայի աշխարհագրական դիրը, ինչպե՞ս է այն փոխվել ժամանակի ընթացքում:
Հարավային Եվրոպան ֆիզիկաաշխարհագրական առումով ընդգրկում է Պիրենեյան, Ապենինյան, Բալկանյան թերակղզիները և Միջերկրական ծովի բազմաթիվ կղզիներ: Քանի որ երկրների մեծ մասը գտնվում է Միջերկրական ծովի ավազանում, որոշ աշխարհագետներ այս տարածաշրջանն անվանում են նաև Միջերկրածովյան Եվրոպա: Թեև ժամանակի ընթացքում աշխարհագրական դիրքը փոփոխվել է, միշտ էլ բարենպաստ է եղել տարածաշրջանի երկրների զարգացման համար, հատկապես հին ժամանակներում:
2. Որո՞նք են Հարավային Եվրոպայի երկրների տնտեսոությունների զարգացած ճյուղերը
Հարավային Եվրոպայի երկրների տնտեսության զարգացած ճյուղերից են գյուղատնտեսությունը, զբոսաշրջությունը և հանգստի գոտիները և բուսաբուծությունը։ Հարավային Եվրոպան աշխարհի զբոսաշրջության և հանգստի խոշոր շրջաններից է: Իսկ բուսաբուծության և գյուղատնտեսության համար կան բարենպաստ պայմաններ:
3. Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Հարավային Եվրոպայի երկրները: