Գործնական քերականություն․ 02․04

1․ Տրված դարձվածքներով նախադասություններ կազմի՛ր:
Մտքի ծովն ընկնել, լեզուն փակ պահել, հինգ մատի պես գիտենալ, թևերը ծալած նստել, էժան պրծնել, արցունքները կուլ տալ:
1. Աննային հարց էի տալիս, բայց նա մտքի ծովն էր ընկել։
2. Ողջ դասը լեզուն փակ էր փահել։
3. Ես այս դպրոցը հինգ մատի պես գիտեմ։
4․ Քույրս ողջ կյանքը թևերը ծալած նստած էր։
5․ Քիչ էր մնում ընկներ, սակայն էժան պրծավ։
6. Չկարողացա հանգիստ նայել նրան, ստիպված արցունքները կուլ տալով հեռացա։
2. Տրված արտահայտություններից  յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր` դրանք գործածելով
ա) ուղիղ իմաստով
1. Այնքան խոսաց, որ լեզուն չորացավ։
2. Ափ հասանք, բայց նա ջուրը չտեսած՝ բոբիկացավ։
3․ Ջուրը ցփնելիս նույնիսկ նրա ականջին հասավ։
բ) որպես դարձվածք:
1. Խոսքի կեսին լեզուն չորացավ, այդպես էլ չվերջացրեց միտքը։
2. Այնքան էր հավատացել իր հորինած հեքիաթին,որ ջուրը չտեսած բոբիկացել էր:
3. Նորությունները կարճ ժամանակում նույնիսկ նրա ականջին էին հասել։
Լեզուն չորանալ, ջուրը չտեսած`բոբիկանալ, ականջին հասնել:
3. Տրված արտահայտություններից  յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր` դրանք գործածելով
ա) ուղիղ իմաստով
բ) որպես դարձվածք
Իր մետրով չափել, մազից կախված, այծերը գալ, հացը ցամաք ուտել:
4. Ընդգծված դարձվածքները փոխարինի՛ր տեքստի ոճին հարմար հոմանիշ բառերով:
Մեր նախնիները երևի շատ դառը փորձերից այն համոզման էին եկել, որ ձուկ ուտելիս չի կարելի երկաթե դանակ գործածել: Այդ կանոնը բանի տեղ չդնող մարդիկ անկողին էին ընկնում ու նույնիսկ հոգին փչում: Հիմա արդեն գլխի ենք ընկել, թե ինչից էր  դա. երկաթը հեշտ քայքայվող սպիտակուցների հետ (ձկան մսի մեջ շատ կա) ռեակցիայի մեջ է մտնում, որի հետևանքով առաջ է գալիս թունավոր նյութ:
Այսօր արդեն կենցաղում երկաթե դանակ չի օգտագործվում. Ադամի տարվանից 
ստեղծվել է չժանգոտվող պողպատը, որը կարելի է առանց ահ ու դողի օգտազործել: Բայց գյուտն ուշացել էր. սովորությունն իր գործն արել էր: Հիմա ընդհանուր կարծիքն այն է, որ ձուկը դանակով ուտել չի կարելի:

Մեր նախնիները երևի շատ դառը փորձերից համոզվեցին, որ ձուկ ուտելիս չի կարելի երկաթե դանակ գործածել: Այդ կանոնը առհամարող մարդիկ անկողին էին ընկնում ու նույնիսկ հոգին փչում: Հիմա արդեն հասկացանք, թե ինչից էր դա. երկաթը հեշտ քայքայվող սպիտակուցների հետ (ձկան մսի մեջ շատ կա) ռեակցիայի մեջ է մտնում, որի հետևանքով առաջանում է թունավոր նյութ։
Այսօր արդեն կենցաղում երկաթե դանակ չի օգտագործվում. Վաղուց 
ստեղծվել է չժանգոտվող պողպատը, որը կարելի է առանց մտավախությունների 
օգտազործել: Բայց գյուտն ուշացել էր. սովորությունն իր գործն արել էր: Հիմա ընդհանուր կարծիքն այն է, որ ձուկը դանակով ուտել չի կարելի:
5․ Տրված բառերը բաժանի՛ր բառակազմական բաղադրիչների (արմատների և ածանցների): Ինչպիսի՞ բառեր են հավաքված բառաշարքերից  յուրաքանչյուրում:
Ա. Թվական — թիվ+ական, պատմություն — պատմ+ություն, աղյուսակ, գրիչ — գիր+չ, ազդեցություն — ազդել+ությունւ, խորություն — խորք+ություն:
Բ. Արևելք — արև+ելք, արևմուտք — արև+մուտք, կենսագիր — կենս+ա+գիր, օտարամուտ — օտար+ա+մուտ, ծովագնաց — ծով+ա+գնաց, ինքնատիպ — ինքն+ա+տիպ:
Գ. Արևելյան — արև+ել+յան, կենսագրություն — կենս+ա+գիր+ություն, արևադարձային — արև+ա+դարձ+ային, անուշահոտություն — անուշ+ա+հոտ+ություն, բազմատեսակություն — բազում+ա+տեսակ+ություն:
6 .Տրված բառերից առանձնացրու այն արմատները, որոնք
ա) հնչյունափոխված են.
բ) միայնակ, որպես բառ չեն գործածվում (չես հանդիպել):
Օրինակ`
ա) բնութագրել — բնութ (բնույթ) – ույ-ը դարձել է  ու.
բ) խորազնին – զնին արմատը միայնակ, որպես բառ  չի գործածվում
ա) Զուգել, լուսավոր, ջրամբար, գնել, չվերթ, շինության, լճափ, հանգստություն:
զուգել — զուգ (զույգ) – ույ-ը դարձել է ու
լուսավոր — լուս (լույս) – ույ-ը դարձել է ու
ջրամբար — ջր (ջուր) – ու-ն ընկել է
գնել — գն (գին) – ի-ն ընկել է
չվերթ — չվ (չու) – ու-ն դարձել է վ
շինության — շեն (լույս) – ույ-ը դարձել է ու
լճափ — լճ (լիճ) – ի-ն ընկել է
հանգստություն — հանգստ (հանգիստ) – ի-ն ընկել է
բ) Խորաքնին, հետախույզ, մեծասքանչ, զորասյուն, զբոսանավ, կենտրոնախույս, ճյուղակոտոր, փառամոլ:
խորաքնին – քնին արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
հետախույզ — խույզ արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
մեծասքանչ — սքանչ արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
զորասյուն — զոր արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
զբոսանավ — զբոս արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
կենտրոնախույս — խույս արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
ճյուղակոտոր — կոտոր արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
փառամոլ — մոլ արմատը միայնակ, որպես բառ չի գործածվում
7․ Տրված բարդ բառերի առաջին բաղադրիչները փոխելով` ստացի՛ր նոր բաղադրյալ բառեր:
Ագեվազ (կենգուրու) — արագավազ
կակղամորթ — փափկամորթ
մարտունակ — կենսունակ
արճճապատ — ճահժապատ
մեծասքանչ — հիասքնաչ
հողածին — ջրածին
փառամոլ — խաղամոլ
ատոմակայան — ջրակայան
8. Տրված բարդ բառերի վերջին արմատները փոխելով` ստացի՛ր նոր բարդ բառեր:
Հեռախոս — հեռանկար
հանրածանոթ — հանրապետություն
ձյունածածկ — ձնծաղիկ
երկրագունդ — երկրային
կենսակերպ — կենսաբան
հնավանդ — հնադարյան
մտահոգ — մտածել
բարենպաստ — բարեկենդան
ակնթարթ — ակնային
լուսանցք — լուսային