1․ Ներկայացնել ֆոտոսինթեզի գործընթացը մանրամասն։
Ֆոտոսինթեզ ածխաթթու գազից և ջրիցլույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է։ Ֆոտոսինթետիկ գունանյութերի մասնակցությամբ։ Բույսերի ժամանակակից ֆիզիոլոգիայում ֆոտոսինթեզի տակ հասկանում են նրանց ֆոտոավտոտրոֆ գործառույթը ֆոտոնի կլանման, էներգիայի փոխակերպման և օգտագործման գործառույթների համախմբությունը տարբեր էնդերգոնիկական ռեակցիաներում, այդ թվում ածխաթթու գազի փոխակերպումը օրգանական նյութերի։
2. Ո՞ր օրգանիզմներն են կատարում ֆոտոսինթեզ։
Ֆոտոսինթեզ են կատարում այն բույսերը, որոնց բջիջներում քլորոֆիլ է պարունակվում։
3. Ներկայացնել մտրակավորների ներկայացուցիչներից կանաչ էվգլենայի կառուցվածքը և բազմացումը։
Կանաչ էվգլենան, ինչպես և սովորական ամեոբան, ապրում է նեխած տերևներով կեղտոտված լճակներում, ջրափոսերում և կանգնած ջրով այլ ջրամբարներում։ Նրա առջևի ծայրը բութ է, իսկ հետևինը սուր։ Էվգլենայի ցիտոպլազմայի արտաքին շերտը խիտ է, այն մարմնի շուրջը առաջացնում է թաղանթ։ Թաղանթի շնորհիվ էվգլենայի մարմնի ձևը շարժման ժամանակ քիչ է փոխվում։
4. Հողաթափիկ ինֆուզորիայի արտաքին կառուցվածքը և ներքին օրգանները։
Այն ունի արտաքին ամուր բջջապլազմային և ներքին հատիկավոր շերտեր։ Բացի սննդառական վակուոլներից կան նաև կծկվող վակուոլներ։ Հողաթափիկ ինֆուզորիան հողաթափի է նման, դրա համար էլ նրան կոչում են հողաթափիկ ինֆուզորիա։ Հողաթափիկ ինֆուզորիաները կարող են ունենալ մինչև 0,33 մմ երկարություն և ծածկված են մանր մազանման օրգանոիդներով, որոնք կոչվում են թարթիչներ։ Հողաթափիկ ինֆուզորիան շարժվում է իր մարմնի վրայի թարթիչների շարժման շնորհիվ, սնունդը նույնպես հասնում է նրա բերանը այդ նույն թարթիչների շնորհիվ։
5. Ինչպե՞ս է բազմանում հողաթափիկ ինֆուզոիան։
Հողաթափիկ ինֆուզորիաները բազմանում են անսեռ եղանակով, միևնույն ժամանակ նրանց մոտ տեղի է ունենում նաև սեռական գործընթաց, որը չի հանգեցնում վերարտադրության։ Անսեռ բազմացման ժամանակ տեղի է ունենում լայնական բաժանում, որն ուղեկցվում է վերականգնման գործընթացներով։ Օրինակ, առանձնյակներից մեկի մոտ նորից է ձևավորում է բջջաբերանը՝ բերանամերձ ցիլիատուրայով, յուրաքանչյուրը վերականգնում է բացակայող կծկվող վակուոլը, տեղի է ունենում բազային մարմնիկների բազմացում, ձևավորվում են նոր թարթիչներ և այլն։
6․ Հղումներով ներկայացնել դեկտեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանքները։
Ֆոտոսինթեզ և բջջային շնչառություն
Հողաթափիկ ինֆուզորիայի կառուցվածքը և բազմացումը, արմատոտանիների տիպ
День: 21 декабря 2023
Հողաթափիկ ինֆուզորիայի կառուցվածքը և բազմացումը, արմատոտանիների տիպ
Լրացուցիչ աշխատանք, պատասխանել հարցերին․
1. Ո՞ր կենդանիները չունեն մարմնի մշտական ձև:
Աղտոտ և օրգանական մնացորդներով հարուստ ջրամբարներում բնակվում են թարթիչավոր նախակենդանիները: Թարթիչավորներն ապրում են արմատամտրակավորների հետ նույն կենսամիջավայրում և, ի տարբերություն նրանց, ունեն գիշատիչ ձևեր: Հողաթափիկ ինֆուզորիան ունի ցիտոպլազմայի արտաքին խիտ շերտ, որն ապահովում է նրա մարմնի հստակ ձևը: Նա արտաքինից պատված է բազմաթիվ թարթիչներով, որոնց օգնությամբ շարժվում է՝ պտտվելով բջջի առանցքի շուրջ:
2. Ինչպե՞ս են բազմանում սովորական ամեոբան:
Բազմանում են հիմնականում անսեռ ճանապարհո։Ամեոբայի սնվելուց հետո նրա մարմինն աճում է։ Մեծացած ամեոբան պատրաստվում է բազմացման։ Բազմացումն սկսվում է կորիզի փոփոխությամբ։ Կորիզը ձգվում է, բաժանվում է երկու կեսերի, որոնք իրարից հեռանում են տարբեր կողմեր։ Սկզբում կիսվում է կորիզը, այնուհետև կիսվում է ցիտոպլազման։ Եվ ամեոբայի մարմնի վրա առաջանում է կենդանուն երկու մասի բաժանող սեղմվածք։ Յուրաքանչյուր մասի մեջ ընկնում է մեկական կորիզ։ Երկու մասերի միջև ցիտոպլազման կտրվում է, և առաջանում է երկու ամեոբա։
3. Ի՞նչ հատկանիշով է ինֆուզորիան տարբերվում մյուս միաբջիջ կենդանիներից:
Հողաթափիկ ինֆուզորիան ունի հատուկ արտազատական անցք, որով կատարվում է սննդի չմարսված մնացորդների հեռացումը։
4. Ինչպե՞ս է բազմանում հողաթափիկ ինֆուզորիան:
Հողաթափիկ ինֆուզորիաները բազմանում են անսեռ եղանակով, միևնույն ժամանակ նրանց մոտ տեղի է ունենում նաև սեռական գործընթաց, որը չի հանգեցնում վերարտադրության։ Անսեռ բազմացման ժամանակ տեղի է ունենում լայնական բաժանում, որն ուղեկցվում է վերականգնման գործընթացներով։ Օրինակ, առանձնյակներից մեկի մոտ նորից է ձևավորում է բջջաբերանը՝ բերանամերձ ցիլիատուրայով, յուրաքանչյուրը վերականգնում է բացակայող կծկվող վակուոլը, տեղի է ունենում բազային մարմնիկների բազմացում, ձևավորվում են նոր թարթիչներ և այլն։
Ֆոտոսինթեզ և բջջային շնչառություն
Լրացուցիչ աշխատանք, պատասխանել հարցերին․
1. Ի՞նչ է տեղի ունենում ֆոտոսինթեզի ընթացքում։
Ֆոտոսինթեզ ածխաթթու գազից և ջրիցլույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է։ Ֆոտոսինթետիկ գունանյութերի մասնակցությամբ։ Բույսերի ժամանակակից ֆիզիոլոգիայում ֆոտոսինթեզի տակ հասկանում են նրանց ֆոտոավտոտրոֆ գործառույթը ֆոտոնի կլանման, էներգիայի փոխակերպման և օգտագործման գործառույթների համախմբությունը տարբեր էնդերգոնիկական ռեակցիաներում, այդ թվում ածխաթթու գազի փոխակերպումը օրգանական նյութերի։
2. Ո՞րն է բջջային շնչառության նշանակությունը։
Բջջային շնչառությունը նյութափոխանակության ռեակցիաների և գործընթացների շարք է, որոնք տեղի են ունենում օրգանիզմների բջիջներում` սննդանյութերի կենսաքիմիական էներգիան ԱԵՖ-ի վերածելու համար։
3. Բացատրել ֆոտոսինթեզի և բջջային շնչառության կապը։
Երկու գործընթացներն էլ իրականացնում են էներգիայի ձևափոփոխություն: Եթե համեմատենք երկու գործընթացները, ապա կնկատենք, որ մի գործընթացի ելանյութերը հանդիսանում են մյուսի վերջնանյութերը:
Առաջին ուսումնական շրջանի ամփոփիչ հարցեր
1․Քանի՞ տառ և հնչյուն ունի հայոց այբուբենը։
Այբուբենն ունի 36 հնչյուն և 39 տառ։
2․Քանի՞ ձայնավոր և բաղաձայն հնչյուն ունի հայոց այբուբենը։
36 հնչյուն, 30 բաղաձայն և 8 ձայնավոր
3․Հայերենում ո՞ր հնչյուններն են ենթարկվում հնչյունափոխության, բեր համապատասխան օրինակներ՝ ցույց տալով կատարված հնչյունափոխությունը։
Երբ բառի վերջից վանկ կամ վանկեր են ավելանում, որոշ ձայնավորներ և երկհնչյուններ փոփոխության են ենթարկվում:
Օրինակ՝ վեճ — վիճաբանություն, սուր — սրել, գույն — գունավոր:
4․Ի՞նչ է ուսումնասիրում բառագիտությունը:
Բառագիտությունը ուսումնասիրում է բառերը։
5․Ի՞նչ են ցույց տալիս հոմանիշ, հականիշ, համանուն բառերը․ բեր օրինակներ։
Հոմանիշները բառի նույն իմաստ ունեցող բառերն են, հականիշը բառի հակառակ իմաստ ունեցող բառն է, իսկ համանուն բառերը նույն բառերն են, ուղղակի տարբեր իմաստ ունեցող։
Հականիշներ՝ սև — սպիտակ, մութ — լուսավոր, ուրախ — տխուր
Հոմանիշներ՝ ուրախ — զվարթ, հսկայական — վիթխարի, հավաքել — ժողովել
Համանուն բառեր՝ տոն (ձայնաստիճան) — տոն (տոնախմբություն), հանդերձ (հագուստ) — հանդերձ (միասին), մարտ (կռիվ) — մարտ (ամիս)
6․Ո՞ր բառերն են կոչվում պարզ, ածանցավոր, բարդ և բարդ ածանցավոր․
յուրաքանչյուրից բեր երկուական օրինակ։
Միայն արմատից կազմված բառերը պարզ բառեր են:
Օրինակ՝ վարդ, տուն
Ածանց ունեցող բառերը կոչվում են ածանցավոր բառեր:
Օրինակ՝ ուրախություն, անխելք
Մեկից ավելի արմատներից կամ պարզ բառերից կազմված բառերը կոչվում են բարդ բառեր:
Օրինակ՝ աստղազարդ, մայրաքաղաք
Ածանց ունեցող և մեկից ավելի արմատներից կամ պարզ բառերից կազմված բառերը կոչվում են բարդ ածանցավոր բառեր։
Օրինակ՝ հեռուստատեսություն, հանրագիտարան
7․ Թվարկիր հայերենի խոսքի մասերը։
Հայերենի խոսքի մասերը տասն են` գոյական, բայ, ածական, թվական, դերանուն,
մակբայ, կապ (նախադրություն և ետադրություն), շաղկապ, վերաբերական,
ձայնարկություն:
8․Ո՞ր բառերն են կոչվում գոյականներ։
Առարկա և անձ ցույց տվող բառերը կոչվում են գոյականներ:
9․Թվարկիր գոյականի իմաստային-քերականական խմբերը։
Գոյականները բաժանվում են հետևյալ խմբերի՝ հասարակ և հատուկ գոյականներ, թանձրացական (նյութական) և վերացական գոյականներ, անձ և ոչ անձ ցույց տվող գոյականներ։
10․Ի՞նչ է ցույց տալիս գոյականի թիվը, քանի՞ թիվ ունի գոյականը։
Գոյականի թիվը ցույց է տալիս առարկաների քանակ: Եզակին ցույց է տալիս մեկ առարկա, իսկ հոգնակին ցույց է տալիս մեկից ավելի միատեսակ առարկաներ։
11․Թվարկիր գոյականի հոլովները՝ իրենց վերջավորություններով։
Ուղղական հոլով — վերջավորություն չունի
Սեռական հոլով — -ի, -ու, -ան, -վա, -ոջ, -ց, կամ բառի մեջ որևէ ձայնավոր կամ երկհնչյուն կարող է փոխվել ո -ի կամ ա -ի
Տրական հոլով — վերջավորություն չունի
Հայցական հոլով — ին
Բացառական հոլով — -ից կամ -ուց
Գործիական հոլով — ով կամ բ
Ներգոյական հոլով — ում
12․Ի՞նչ են ցույց տալիս հատուկ և հասարակ գոյականները, բեր օրինակներ։
Հատուկ գոյականներ են անձնանունները, պատմական և աշխարհագրական անունները, պետական կառավարման բարձրագույն մարմինների անունները և այլն:
Օրինակ՝ Երևան, Արարատ, Հայաստան
Միևնույն տեսակի բոլոր առարկաներին տրվող ընդհանուր անունը կոչվում է հասարակ գոյական:
Օրինակ՝ մարդ, լեռ, աթոռ
13․Ի՞նչ է ցույց տալիս ածականը։
Ածական անուն կամ ածական են կոչվում առարկայի հատկություն կամ վերաբերություն ցույց տվող բառերը:
14․ Քանի՞ տեսակի են լինում ածականները, ինչպիսի՞ տարբերակիչ հատկանիշներ ունեն։ Յուրաքանչյուր տեսակից բեր 5-ական օրինակ։
Ածականները, ըստ իրենց արտահայտած իմաստի, բաժանվում են երկու հիմնական խմբերի` որակական և հարաբերական:
Որակական ածականները ցույց են տալիս առարկայի հատկությունը, այսինքն` այնպիսի հատկանիշ, որը հատուկ է տվյալ առարկային` անկախ ուրիշ առարկաներից։
Օրինակ՝ ամուր պատ, պայծառ աստղ, սառը ջուր, բարձր լեռ, շոգ ամառ:
Հարաբերական ածականները ցույց են տալիս առարկայի վերաբերությունը կամ հարաբերությունը, այսինքն` արտահայտում են առարկայի կապը ուրիշ առարկաների հետ։
Օրինակ՝ փայտե դուռ, գիշերային զովություն, բժշկական գործիքներ, միրուքավոր ծերունի, ձմեռային:
15․Ո՞ր խոսքի մասի հետ է ամենաշատը գործածվում ածականը։
Ածականը ամենաշատը գործածվում է գոյականի հետ։
୨ৎ Արփի Փիրումյան 𝜗ৎ 