Ճահիճներ. առաջացումը: Ճահիճները կազմում են ցամաքային ջրե­րի մի մասը: Երկրի մակերևույթի որոշ տարածքներում, որտեղ տեղումնե­րից առաջացած ջրերը հոսելու հնարավորություն չունեն, կուտակվում են որևէ գոգավորությունում և, քանի որ գոլորշացումն էլ շատ թույլ է, սկսում են աճել խոնավասեր բույսեր՝ առաջացնելով ճահիճներ:

Ճահիճները Երկրի մակերևույթի գերխոնավ տեղամասերն են, որտեղ ամբողջ տարին կա ջրի ավելցուկ, աճում է ճահճային բուսականություն, և կարող է գոյանալ տորֆի շերտ:

ճահիճներում աճում ու ապրում են խոնավասեր բույսեր և կենդանիներ: Տարիների ընթացքում բույսերի մնացորդները, կուտակվելով, առաջաց­նում են տորֆ, որն օգտագործվում է որպես վառելիք, որոշ չափով նաև՝ պարարտանյութ:

Ճահիճներ կարող են առաջանալ նաև չորային շրջաններում՝ գրուն­տային ջրերի մակարդակի բարձրացման հետևանքով: Եթե գոլորշացումը հողի մակերևույթից համեմատաբար թույլ է, բարձրացող գրունտային ջրե­րը չեն հասցնում ամբողջովին գոլորշանալ՝ առաջանում են ճահիճներ: Ուժեղ գոլորշացման դեպքում բարձրացած գրունտային ջրերն ամ­բողջովին գոլորշանում են, իսկ աղերը մնում են տեղում՝ առաջացնելով աղուտներ: Այս երևույթը լավ արտահայտված է Արարատյան դաշտում, որ­տեղ առաջացել են և ճահճուտներ, և աղուտներ:

ճահիճների նշանակությունը: Քանի որ ճահիճները մարդու համար հիմնականում անօգտագործելի տարածքներ են, և այնտեղ բազմանում են հիվանդածին շատ հարուցիչներ, ուստի երկրագնդի որոշ շրջաններում չո­րացվում են: Սակայն ճահիճների չորացումը կարող է խախտել նաև բնութ­յան հավասարակցությունը:

Չորացումը կատարվում է տարբեր եղանակներով: Մի դեպքում փո­րում են ջրանցքներ, որոնցով հեռանում է կուտակված ջրի ավելցուկը: Հենց այս եղանակով են չորացնում Արարատյան դաշտի ճահիճները: Մյուս դեպքում ճահիճների չորացման համար դրանց տարածքում ա­ճեցնում են այնպիսի ծառեր կամ թփեր, որոնք շատ ջուր են կլանում: Այդ տարածքներր հետագայում օգտագործվում են գյուղատնտեսական նպա­տակներով:

Չորացված ճահճի տարածքից մարդիկ տորֆ են արդյունահանում, որը և վառելիք է, և պարարտանյութ՝ բանջարաբոստանային մշակաբույսե­րի և ծաղիկների մշակման համար:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1․Ի՞նչ է ճահիճը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
Ճահիճը երկրի մակերևույթի վրա այն տարածքն է, որտեղ կուտակվում է տեղումներից առաջացած ջուրը, որը հնարավորություն չունի հոսել։ Թույլ գոլորշիացման պատճառով այդ կուտակված ջրերի մեջ սկսում են աճել խոնավասեր բույսեր։
2․Արդյոք կարո՞ղ են ճահիճներ առաջանալ չորային շրջաններում, ինչո՞ւ:
Ճահիճները կարող են նաև առաջանալ չորային շրջաններում։ Դա լինում է այն դեպքում, երբ գրունտային ջրերի մակարդակը բարձրանում է, իսկ գոլորշիացումը թույլ է լինում։
3․Ճահիճների չորացման ի՞նչ եղանակներ գիտեք:
Ճահիճները չորացնում են երկու եղանակով․ ջրանցքներ են փորում, որպեսզի ավելացած ջուրը դուրս հոսի կամ տնկում եմ խոնավասեր ծառեր, որպեսզի շատ ջուր կլանեն այդ տեղանքից։
4․Ճահիճներն ի՞նչ դրական և բացասական նշանակություն ունեն:
Ճահիճներում աճող բույսերի և ապրող կենդանիների մնացորդներից տարիների ընթացքում առաջանում է տորֆ, որը մարդիկ օգտագործում են որպես վառելանյութ և պարարտանյութ։ Սակայն ճահիճները նաև վնասկար են, քանի որ այդտեղ բազմանում եմ շատ վտանգավոր հիվանդություններ առաջացնող հարուցիչներ։

Elizabeth was born nearly 500 years ago, in 1533. Her father, King
Henry VIII, had six wives. When Elizabeth was two, her father ordered
her mother’s execution.
‘Off with her head!’
Elizabeth was very clever, but she had a difficult childhood with her
bad-tempered father and so many stepmothers. She was put in
prison in the Tower of London for two months when she was twenty. Elizabeth became queen in 1558.
‘Your sister is dead. You are the new queen.’
The English people liked Elizabeth and called her ‘Good Queen Bess’. But Elizabeth was often badtempered and bossy.
‘I said give me my wig!’
Elizabeth sent explorers sailing around the world. In 1577, Sir Francis Drake set sail in his ship, the
Pelican.
‘Goodbye, Francis. Discover some new countries and bring me back some Spanish treasure!’
In 1588, the Spanish king sent a huge fleet of ships to attack England. It was called ‘the Spanish
Armada’. Elizabeth gave a famous speech to inspire her army.
‘My loving people! I know I have the body of a weak woman, but I have the heart and stomach of a
king. I will live or die amongst you all, but I know we shall have a famous victory!’
Spain lost the battle.
Elizabeth’s cousin, Mary, was Queen of Scotland. Mary had to run away from Scotland and she asked
Elizabeth to protect her.
‘Please protect me, Elizabeth!’
Elizabeth was afraid that Mary wanted to become Queen of England. She locked Mary up. Nineteen
years later she ordered Mary’s execution.
‘Off with her head!’
Elizabeth was queen for 45 years. It was a golden age for England. She died in 1603, aged 70, and
James I, Mary’s son, became king.
‘Queen Elizabeth is dead. Long live King James!’