Սեպտեմբեր՝
Քիմիա սեպտեմբերի 11-15
Քիմիա սեպտեմբերի 18-22
Քիմիա 25/09/2023

Հոկտեմբեր՝
Քիմիա, հոկտեմբերի 2-6
Մաքուր նյութեր և խառնուրդներ
Առաջին փորձի մասին
Քիմիա 10.16.2023
Ֆիզիկական և քիմիական երևույթներ

Նոյեմբեր՝
Քիմիա 03.06.2023-03.10.2023
Երևույթներ
Ատոմ, քիմիական տարր
Քիմիա 11.20-24.2023
Քիմիա 11.20.2023
Քիմիա 11.26.2023
Մետաղական և ոչ մետաղական պարզ նյութեր

Դեկտեմբեր՝
Քիմիա 12.03.2023
Պարզ նյութեր և քիմիական տարրի նշաններ
Քիմիական տարրեր նախագիծ
Քիմիական տարրի հարաբերական ատոմային զանգված

Հունվար՝
Քիմիա, հունվարի 29-ից փետրվարի 2

Փետրվար՝
Քիմիա փետրվարի 5-9
Մոլեկուլ, քիմիական բանաձև
Քիմիա, փետրվարի 12-16
Քիմիա, փետրվարի 19-23
Քիմիա փետրվարի 26-ից մարտի 1
Քիմիա 02.26.2024

Մարտ՝
Քիմիա, ինքնաստուգում 03.04.2024
Քիմիա 03.11.2024
Նոբելյան մրցանակակիր կանայք
Քիմիա 03.17.2024
Քիմիա 03.18.2024

Ապրիլ՝
Քիմիա 01.04.2024
Քիմիա 07.04.2024
Քիմիա 04.15.2024
Քիմիա 04.22.2024
Քիմիա ապրիլի 29-ից մայիսի 3
Ինքնուրույն աշխատանք

Մայիս՝
Քիմիա մայիսի 13-17

Տնային
Սովորի՛ր

1. Որոշե՛ք տարրերի օքսիդացման աստիճանները հետևյալ միացություններում. Li2O, BaO, Al2O3, FeO, CrO, ZnO, CaO, Na2O
Li2O, Li2=+2¹ ,O=-2
BaO, Ba =+2 ,O=-2
Al2O3, AI2=+2 ,O3=-2
FeO, Fe =+2, O=-2
CrO, Cr =+2, O=-2
ZnO, Zn =+2, O=-2
CaO, Ca =+2, O=-2
Na2O, Na2 =+2, O=-2
2. Հաշվե՛ք նյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները Li2O, BaO, Al2O3, FeO, CrO, ZnO, CaO, Na2O
Mr(Li2O)=2Ar(Li)+Ar(O)=7×2+16=30
Mr(BaO)=Ar(Ba)+Ar(O)=137+16=153
Mr(Al2O3)=2Ar(AI)+Ar(O3)=21×2+16 x 3=174
Mr(FeO)=Ar(Fe)+Ar(O)=56+16=72
Mr(CrO )=Ar(Cr)+Ar(O)=52+16=68
Mr(ZnO )=Ar(Zn)+Ar(O)=65+16=81
Mr(CaO )=Ar(Ca)+Ar(O)=40+16=56
Mr(Na2O )=Ar(Na2)+Ar(O)=23×2+16=62
3. Որոշե՛ք կապի տեսակը. Al, BaO, FeO, CO, H2, ZnO
Al —Մետաղական կապ
BaO —Իոնային կապ
FeO —Իոնային կապ
CO —Կովալենտային կապ
H2 —Կովալենտային կապ
ZnO —Իոնային կապ

Դասարանական
Հարցեր և վարժություններ
1. Ո՞ր դեպքում է առաջանում տարրերի ատոմների միջև իոնային կապ:
Իոնային կապ առաջանում է մետաղների և ոչ մետաղների միջև։
2. Ստորև ներկայացված բանաձևերից ընտրե՛ք իոնային կապով միացությունները՝ LiF, N2O ,Na2O ,PF3, NH3, MgJ2,NaOH, BaSO4, O2,CH4, CaCl2 :
LiF
Na2O
NaOH
BaSO4
CaCl2
3. Ինչպե՞ս է սահմանվում տարրի օքսիդացման աստիճանը:
Օքսիդացման աստիճանի մեծությունը որոշվում է միացության մոլեկուլում դեպի տվյալ ատոմը կամ տվյալ ատոմից շեղված էլեկտրոնների թվով: Օքսիդացման աստիճանը նշանակվում է արաբական թվանշանով, դրվում է քիմիական նշանի վերևում, ընդ որում սկզբից գրվում է նշանը (+ կամ –), ապա՝ լիցքի թվային արժեքը: 
4. Որոշել տարրի օքսիդացման աստիճանները տրված միացություններում՝ H2S, CaF2, S, F2, MnO2, KMnO4, K2MnO4, O3, FeO:
H2S=H2⁺¹+S^-2
CaF2=Ca⁺²+F2^-1=F=^-2
S=S0
F2=F0
MnO2=Mn⁺⁴+O2^-2
KMnO4=K⁺¹+Mn⁺⁷+O4^-2

Հարցեր
1. Հետևյալ շարքից՝ Fe, H2O, FeO, O2, FeCl3, HCl ընտրի՛ր մետաղական կապով և իոնային կապով նյութերի բանաձևերը: Հաշվեք նյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները:
Fe — Mr(Fe)=56
FeO — Mr(FeO)=Ar(Fe)+Ar(O)=56+16=72
FeCl3 — Mr(GeCl3)=Ar(Fe)+3Ar(Cl)=56+105=171
2. Ի՞նչ է ցույց տալիս պարբերական համակարգում տարրի կարգաթիվը:
Կարգաթիվը ցույց է տալիս պռոտոնների և էլեկտրոնների թիվը, և միջուկի լիցքը։
3. Լրացրու բացթողումները.
Արծաթի ատոմը ունի 28 էլեկտրոն, 30 պրոտոն և 26 նեյտրոն:

Տնային
1. Ի՞նչ է քիմիական կապը:
Քիմիական կապը փոխազդեցություն է էլեկտրոնների և միջուկների միջև, 
որը հանգեցնում է մոլեկուլում ատոմների միացմանը:
Բացատրե՛ք երկու ատոմների միջև քիմիական կապի առաջացման պատճառները:
Ատոմների կապը մեկը մյուսի հետ անվանում են քիմիական կապ: Քիմիական կապը փոխազդեցություն է էլեկտրոնների և միջուկների միջև, որը հանգեցնում է մոլեկուլում ատոմների միացմանը:
2.Հետևյալ տարրերից որո՞նց մոլեկուլներն են միատոմանի.
ա) ջրածին
բ) հելիում
գ) թթվածին
դ) արգոն
3. Թվարկե՛ք քիմիական կապի հիմնական տեսակները:
Կովալենտային կապ առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև:
Իոնային կապ առաջանում է մետաղների և ոչ մետաղների ատոմների միջև:
Մետաղական կապ առաջանում է մետաղական պարզ նյութերում և համաձուլվածքներում։
4.Լրացրե՛ք բաց թողած բառակապակցությունը.
Կովալենտային կապ առաջանում է ոչ մետաղների և ատոմների միջև։
2. Պատմի՛ր կատարածդ փորձի մասին:
3. Սովորի՛ր
Ատոմն ունի բարդ կառուցվածք, այն կազմված է դրական լիցքավորված միջուկից և նրա շուրջը գտնվող բացասական լիցք ունեցող էլեկտրոններից: Միջուկն իր հերթին կազմված է դրական լիցք ունեցող մասնիկներից և լիցք չունեցող ` նեյտրոններից: 
Քիմիական կապը փոխազդեցություն է էլեկտրոնների և միջուկների միջև, որը հանգեցնում է մոլեկուլում ատոմների միացմանը: Ներկայումս հիմնականում դասակարգվում ենք կովալենտային, իոնային և մետաղային կապեր: 
Կովալենտային կապ առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև:
Իոնային կապ առաջանում է մետաղների և ոչ մետաղների ատոմների միջև:
Մետաղական կապ առաջանում է մետաղական պարզ նյութերում և համաձուլվածքներում։

---

Դասարանական
1. Որոշեք կապի տեսակը.
ZnCl2 — իոնային կապ
NH3 — կովալենտային կապ
NaCl — իոնային կապ
N2 — կովալենտային կապ
O2 — կովալենտային կապ
F2 — կովալենտային կապ
Cl2 — կովալենտային կապ
PH3 — կովալենտային կապ
CuBr2 — իոնային կապ
FeS — իոնային կապ
H2S — կովալենտային կապ
H2 — կովալենտային կապ
CH4 — կովալենտային կապ
CaCl2 — իոնային կապ
N2O3 — կովալենտային կապ
SiH4 — կովալենտային կապ
Na2S — իոնային կապ
FeCl3 —
H2Se
K2Se
J2
CaS
HgO
LiCl
N2O3
NO
2. Հաշվեք առաջին չորս նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները(Mr) և նյութում տարրերի զանգվածային բաժինները(w):

Տնային
1. Որոշե՛ք պրոտոնների, նեյտրոնների և էլեկտրոնների քանակը և ատոմային միջուկի լիցքը հետևյալ տարրերի համար՝ լրացնելով աղյուսակը.
1) S — e=16, P⁺=16, n=32-16=16
O — e=8, P⁺=8, n=16-8=8
B — e=5, P⁺=5, n=11-5=6
Ba — e=68, P⁺=68, n=137-68=69
Si — e=14, P⁺=14, n=28-14=14

2) Mn — e=27, P⁺=27, n=55-27=28
Ν — e=7, P⁺=7, n=14-7=7
Zn — e=32, P⁺=32, n=65-32=33
As — e=37, P⁺=37, n=75-37=38
2. Հաշվե՛ք, նյութի՝ KOH հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը և նյութի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները:
Mr (KOH)=39+16+1=56
ω (K)=36×1:56×100=69
ω (O)=16×1:56×100=28
ω (H)=1×1:56×100=2
3. Սովորել

Դասարանական
Քիմիական կապ
Հարցեր
1. Ի՞նչ է քիմիական կապը:
2. Բացատրե՛ք երկու ատոմների միջև քիմիական կապի առաջացման պատճառները:
3. Հետևյալ տարրերից որո՞նց մոլեկուլներն են միատոմանի.
ա) ջրածին
բ) հելիում
գ) թթվածին
դ) արգոն
4. Թվարկե՛ք քիմիական կապի հիմնական տեսակները:
5. .Լրացրե՛ք բաց թողած բառակապակցությունը. կովալենտային կապ առաջանում է …… միջև …… :

Լրացուցիչ
1. Որոշե՛ք պրոտոնների, նեյտրոնների և էլեկտրոնների քանակը և ատոմային միջուկի լիցքը հետևյալ տարրերի համար՝ լրացնելով աղյուսակը. C և Fe
2. Հաշվե՛ք, նյութի՝ NaOH հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը և նյութի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները

1. Ո՞րն է «ավելորդ» տարրը’ C, Si, Ti Ge
Ti
2. Լրացրե՛ք հետևյալ աղյուսակը.
Գլխավոր ենթախումբ
1. H՝ ջրածին
2. Li՝ լիթիում
3. Na՝ նատրիում
4. K՝ կալիում
5. Rb՝ ռուբիդիում
6. Cs՝ ցեզիում
7. Fr՝ ֆրանցիում

Երկրորդական ենթախումբ
1. Au՝ ոսկի
2. Ag՝ արծաթ
3. Cu՝ պղինձ
Հաշվե՛ք MgO նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը և նյութի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները:
Mr(Mg0)=Ar(Mg)+Ar(O)=24+16=40
ω=24×1:40×100=60
ω=16×1:40×100=40

Տնային.
Սովորի՛ր

1. Անվանի՛ր 101 և 118 կարգաթիվ ունեցող տարրերը:
101=Ru
118=Sn
2. Ստորև բերված ո՞ր շարքում են միայն ոչ մետաղական տարրեր.
1) Li, Mg, P
2) Ca, C, Br
3) N, S, Ar
4) Fe, Cr, I

 Na2O
1․ Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածները (Ar): 2.5 միավոր
Ar (Na)=23
Ar (O)=16
2. Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo): 2.5 միավոր
m0 (Na)=23 x 1,66 x 10^-24=3,818 x 10^-23
m0 (O)=16 x 1,66 x 10^-24=2,656 x 10^-23
3. Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը(Mr):  2.5 միավոր
Mr (Na2O)=2Ar (Na)+Ar (O)=46+16=62
4. Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 2.5 միավոր
ω=23×2:63×100=74,19
ω=16×1:62×100=25,80

Դասարանական
Նոր թեմա 87
Հիշի՛ր
ՊՀ-ը  կազմված է յոթ պարբերություններից և ութ խմբերից:1−3 պարբերությունները կոչվում են փոքր, 4−6՝ մեծ, իսկ 7-ը՝ անավարտ: Պարբերությունները, բացառությամբ առաջինի, սկսվում են ալկալիական մետաղով և վերջանում իներտ գազով:
Ուղղաձիգ շարքերում՝ խմբերում  նման հատկություններով տարրերն են իրար տակ տեղադրված: Խմբերը բաժանվում են երկու ենթախմբերի՝ գլխավոր (A)  և երկրորդական  (B): 

Հարցեր.
1. Կալիումը (K) փափուկ մետաղ է, որը կարելի է կտրել դանակով:
ա) Ներկայացրո՛ւ մետաղներին բնորոշ մեկ ֆիզիկական հատկություն:
բ) Պարբերական համակարգի ո՞ր խմբին է պատկանում K տարրը:
2. Ո՞րն է հինգերորդ «ավելորդ» տարրը’ Be, Sr, Zn, Mg, Ca:
3. Լրացրե՛ք հետևյալ աղյուսակը.
Գլխավոր ենթախումբ
1. Be’ բերիլիում
2.
3.
4.
5.
6.
Երկրորդական ենթախումբ
1. Zn’ ցինկ
2.
3.
4․Հաշվե՛ք, նյութի՝ C3H8 հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը և նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները:

Դասարանական
Նոր թեմա

1. Անվանի՛ր 101 և 118 կարգաթիվ ունեցող տարրերը:
101=Ru
118=Sn
2. Ստորև բերված ո՞ր շարքում են միայն ոչ մետաղական տարրեր.
1) Li, Mg, P
2) Ca, C, Br
3) N, S, Ar
4) Fe, Cr, I

 Na2O
1․ Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածները (Ar): 2.5 միավոր
Ar (Na)=23
Ar (O)=16
2. Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo): 2.5 միավոր
m0 (Na)=23 x 1,66 x 10^-24=3,818 x 10^-23
m0 (O)=16 x 1,66 x 10^-24=2,656 x 10^-23
3. Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը(Mr):  2.5 միավոր
Mr (Na2O)=2Ar (Na)+Ar (O)=46+16=62
4. Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 2.5 միավոր
ω=23×2:63×100=74,19
ω=16×1:62×100=25,80

Տնային
1.Պատմի՛ր քո կատարած փորձի մասին:
Երկաթե շերեփը լցնել քիչ քանակով ծծումբ, տաքացնել այրիչի վրա մինչև ծծմբի այրվելը և իջեցնել թթվածին պարունակող երկրորդ սրվակը: Օդում դանդաղ, հազիվ տեսանելի կապտավուն բոցով այրվող ծծումբը թթվածնում այրվում է վառ կապտամանուշակագույն բոցով: Այրումն ավարտելուց հետո սրվակի պարունակությունը թափահարել և կապույտ լակմուսով կամ համընդհանուր ինդիկատորի թղթով ստուգել միջավայրը: Լակմուսը կարմրում է, քանի որ միջավայրը թթվային է։
Տեսանյութ

MgS, Li2S, BaS, K2S
1. Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմիիրական զանգվածը (mo)
m0 (Mg)=24 x 1,66 x 10^-24=3,984 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
——————————————
m0 (Li)=7 x 1,66 x 10^-24=1,162 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
——————————————
m0 (Ba)=137 x 1,66 x 10^-24=2,2742 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
——————————————
m0 (K)=39 x 1,66 x 10^-24=6,474 x 10^-23
m0 (S)=32 x 1,66 x 10^-24=5,312 x 10^-23
2. Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերականմոլեկուլային զանգվածը(Mr):
Mr (MgS)=Ar(Mg)+Ar(S)=24+32=56
Mr (Li2S)=2Ar(Li)+Ar(S)=14+32=46
Mr (BaS)=Ar(Ba)+Ar(S)=137+32=169
Mr (K2S)=2Ar(K)+AR(S)=78+32=110
3. Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջառկա տարրերի զանգվածային բաժինները:
ω=24×1:56×100=42,85
ω=32×1:56×100=57,14
———————————-
ω=7×2:46×100=30,43
ω=32×1:46×100=69,56
———————————-
ω=137×1:169×100=81,06
ω=32×1:169×100=18,93
———————————-
ω=39×2:110×100=70,90
ω=32×1:110×100=29,09
4. Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածները(Ar):
Ar (Mg)=24
Ar (S)=32
————
Ar (Li)=7
Ar (S)=32
————
Ar (Ba)=137
Ar (S)=32
————
Ar (K)=39
Ar (S)=32

Ընթացքը՝ Փնտրել, հավաքագրել տեղեկություն

Նոբելյան մրցանակները, ամենամյա մրցանակներ են, որ շնորհվում են Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիայի, Շվեդիայի ակադեմիայի, Կարոլինսկայի ինստիտուտի և Նորվեգիայի Նոբելյան կոմիտեի կողմից այն անհատներին և կազմակերպություններին, ովքեր ակնառու ներդրում ունեն քիմիայի, ֆիզիկայի, գրականության, խաղաղության և ֆիզիոլոգիայի կամ բժշկության ոլորտում։ Դրանք ստեղծվել են Ալֆրեդ Նոբելի 1895 թվականի կտակով, որը թելադրում է, որ մրցանակները պետք է տնօրինի Նոբելյան հիմնադրամը։ Լրացուցիչ մրցանակ՝ ի հիշատակ Ալֆրեդ Նոբելի, սահմանվել է 1968 թվականին Sveriges Riksbank-ի (Շվեդիայի կենտրոնական բանկ) կողմից՝ տնտեսագիտության ոլորտում նշանակալի ավանդի համար։ Յուրաքանչյուր մրցանակակիր՝ Նոբելյան կամ դափնեկիր, ստանում է ոսկե մեդալ, դիպլոմ և գումար, որը ամեն տարի որոշում է Նոբելյան հիմնադրամը Նոբելյան մրցանակները։

Առաջին կին մրցանակակիրը՝ Մարի Կյուրին, մրցանակին արժանացել է երկու անգամ՝ 1903 թվականին ֆիզիկայի (ամուսնու՝ Պիեռ Կյուրիի և Անրի Բեքերելի հետ համատեղ), իսկ 1911 թվականին՝ քիմիայի բնագավառում։Իր աղջիկը՝ Իրեն Կյուրին, ևս 1935 թվականին քիմիայի բնագավառում արժանացել է նոբելյան մրցանակի։ Կանանց պարգևատրմամբ ռեկորդային էր 2009 թվականը, երբ միանգամից հինգ կին արժանացավ Նոբելյան մրցանակի, այդ թվում՝ տնտեսագիտության բնագավառում առաջին կին մրցանակակիրը՝ Էլինոր Օսթրոմը։ 2014 թվականին խաղաղության նոբելյան մրցանակի արժանացավ 17-ամյա Մալալա Յուսուֆզայը՝ դառնալով նոբելյան մրցանակի պատմության մեջ ամենաերիտասարդ մրցանակակիրը։