1. Ներկայացնել օղակաձև որդերի մի քանի տեսակներ։
Անձրևորդ, կանաչ ներեիս, նեկտոխետա, ամֆիտրիտա, ցիրատուլուս, տզրուկներ։
2. Անձրևաորդի բազմացումը։
Անձրևորդը երկսեռ է, բազմանում է կոկոնի առաջացմամբ, որի ներսում ձվաբջիջը բեղմնավորվում է։ Կլոր որդերը համարյա ամբողջությամբ մակաբույծ են, ունեն ավելի բարդ կառուցվածք, քան տափակ որդերը:
3. Օղակաձև որդերի ո՞ր ներկայացուցիչներին են օգտագործում գյուղատնտեսության մեջ։
Անձրևաորդին: Օղակավոր որդերը փխրեցնում են հողը, հողի մակերևույթից տերևների և չորացած մնացորդները տանում են հողի տակ, որոնք փտելով պարարտանյութ են դառնում։
4. Ի՞նչ է ռեգեներացիան։
Անձրևորդը ունի մարմնի վերականգնված մասերի ինքնավերականգնման բացառիկ ընդունակություն, որով էլ նման է աղեխորշավորներին։
5. Բերել ժապավենաձև որդերի մի քանի օրինակ։
Եզան երիզորդ, խոզի երիզորդ, լայն երիզորդ և էխինոկոկ։
6. Ժապավենաձև որդերի ո՞ր ներկայացուցիչներով կվարակվենք եթե ուտենք վատ եփված միս, որը վարակված կլինի տվյալ տեսակի մակաբույծով։
Մարդիկ եթե ուտեն վատ եփված միս կվարակվեն երիզորդներով: Եզան երիզորդը կատարում է ինքնաբեղմնավորում, մարմնի վերջին հատվածները արդեն պարունակում են այդ բեղմնավորված ձվերը։ Բեղմնավորված հատվածները պոկվում են մարմնից և կղանքի հետ ընկնում արտաքին միջավայր: Խոտաբույսերի հետ միասին այդ ձվերը կարող են թափանցել խոշոր եղջերավոր անասունի ստամոքս, որտեղ ձվից դուրս է գալիս թրթուռը: Մկաններում թրթուռը պատվում է թաղանթով և վեր է ածվում ֆինայի։ Ֆինան կարող է թափանցել մարդու մարմին` վատ եփված կամ քիչ տապակված մսի հետ: Այդ դեպքում աղիներում ֆինայից դուրս է գալիս երիտասարդ որդը։ Այն ամրանում է աղիքի պատին և աճում՝ առաջացնելով սեռահասուն որդ:
7. Ի՞նչ է ֆինան։
Ֆինան հեղուկով լցված թափանցիկ բշտիկի, որի ներսում գտնվում են ապագա որդի գլխիկը և վզիկը:
8. Ո՞ր մակաբույծ որդով կվարակվենք եթե սիրենք շանը կամ կատվին, որոնք վարակված են։
Էխինոկոկ։ Էխինոկոկը ամենափոքր ժապավենաձև որդն է: Ապրում է շների բարակ աղիներում, իսկ արտազատված ձվերը լինում են այդ կենդանիների մաշկի վրա՝ մազածածկույթում: Մարդիկ վարակվում են շների և կատուների հետ  հաճախ շփվելիս, երբ ձվերը կեղտոտ ձեռքերից անցնում են բերանի խոռոչ, ապա աղիներ, հետո թոքեր, լյարդ կամ այլ օրգաններ:
9. Մարտ ամսվա ֆլեշմոբ
10․ Մարտ ամսվա բլոգային աշխատանք։
Ժապավենաձև որդերի դաս
Անձրևորդի արտաքին և ներքին կառուցվածքը
Փետրվար ամսվա կենսաբանության ամփոփում
11. Հացի նախագիծ։

Լրացուցիչ առաջադրանք, պատասխանել հարցերին․
1. Ի՞նչ է ֆինան
Ֆինան հեղուկով լցված թափանցիկ բշտիկի, որի ներսում գտնվում են ապագա որդի գլխիկը և վզիկը:
2. Ինչպե՞ս է ընթանում եզան երիզորդի զարգացումը
Եզան երիզորդը կատարում է ինքնաբեղմնավորում, մարմնի վերջին հատվածները արդեն պարունակում են այդ բեղմնավորված ձվերը։ Բեղմնավորված հատվածները պոկվում են մարմնից և կղանքի հետ ընկնում արտաքին միջավայր: Մեկ օրվա ընթացքում որդն անջատում է 5−7 հատվածներ, որոնցում պարունակվում է մոտ 2 մլն. ձու: Խոտաբույսերի հետ միասին այդ ձվերը կարող են թափանցել խոշոր եղջերավոր անասունի ստամոքս, որտեղ ձվից դուրս է գալիս թրթուռը: Թրթուռը անցնում է աղիներ, ծակում աղիքի պատը և արյան հոսքով տեղափոխվում մկաններ:Մկաններում թրթուռը պատվում է թաղանթով և վեր է ածվում ֆինայի։ Ֆինան կարող է թափանցել մարդու մարմին` վատ եփված կամ քիչ տապակված մսի հետ: Այդ դեպքում աղիներում ֆինայից դուրս է գալիս երիտասարդ որդը, որը կազմված է գլխիկից և վզիկից: Այն ամրանում է աղիքի պատին և աճում՝ առաջացնելով սեռահասուն որդ:
3. Մարդը ինչպե՞ս է վարակվում Էխինակոկով
Էխինոկոկը ամենափոքր ժապավենաձև որդն է: Ապրում է շների բարակ աղիներում, իսկ արտազատված ձվերը լինում են այդ կենդանիների մաշկի վրա՝ մազածածկույթում: Մարդիկ վարակվում են շների և կատուների հետ  հաճախ շփվելիս, երբ ձվերը կեղտոտ ձեռքերից անցնում են բերանի խոռոչ, ապա աղիներ, հետո թոքեր, լյարդ կամ այլ օրգաններ:

Լրացուցիչ աշխատանք․

Պատասխանել արցերին․
1. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ռեգեներացիան
Անձրևորդը ունի մարմնի վերականգնված մասերի ինքնավերականգնման բացառիկ ընդունակություն, որով էլ նման է աղեխորշավորներին:
2. Ո՞ր օրգանիզմներին են անվանում մակաբույծներ
Այն օրգանիզմները, որոնք ապրելով կենդանիների և բույսերի, մարդու ներքին օրգաններում, սնվելով նրանց հաշվին, կոչվում են մակաբույծներ։

1․ Քորդավորներից՝ նշտարիկի ներքիկն կառուցվածքը և բազմացումը։
Նշտարիկը ունի 8սմ երկարությամբ մարմին։ Նրա կիսաթափանցիկ, իլիկաձև մարմինը կողքերից սեղմված է, իսկ գլխուխն ու պոչը սուր են: Պոչը երիզող մաշկածալքն ավելի լայն է և իր ձևով կենդանու պոչին տալիս է նշտարի տեսք։ Նշտարիկները բազմանում են գարնանը, ամռանը կամ աշնանը։ Մայրամուտից անմիջապես հետո էգերը սկսում են նետել հասունացած ձկնկիթներ։ Բեղմնավորումը և նշտարիկների հետագա անհատական զարգացումը տեղի է ունենում ջրում։
2․ Տափակ որդերի կառուցվածքը և բազմացումը։
Տափակ որդերի մարմինը տափակացրքծ է, նմանացնում է ժապավենին կամ թիթեղին։ Դրսից մարմինը պատված է մարմնամկանային պարկով, այն կազմված է տարբեր մկաններ շերտերից, որոնք պատված են իր արտաքին թաղանթով։
3. Կլոր որդերից ասկարիդի բազբացումը մարդու օրգանիզմում, և ինչ վնասներ է հասցնում մեր օրգանիզմին։
Ասկարիդները ապրում են աղիներում, որտեղ և տեղի է ունենում նրանց բեղմնավորումը: Էգը օրական դնում է մինչև 200 հազար ձու, որոնք կղանքի հետ ընկնում են արտաքին միջավայր: Բարենպաստ պայմաններում 2−3 շաբաթվա ընթացքում ձվերում զարգանում են թրթուռներ: Թրթուռ պարունակող ձուն կարող է ընկնել մարդու օրգանիզմ և անցնել աղիներ: Արդյունքում աղիներում թրթուռը դուրս է գալիս ձվից, անցնում աղիքի պատի միջով, թափանցում է արյան մեջ և արյան հոսքով հասնում է թոքերին: Այստեղից թրթուռը շնչառական ուղիներով անցնում է բերանի խոռոչ, որտեղից և կուլ է գնում՝ ընկնելով ստամոքս, իսկ հետո՝ աղիք: Աղիներում այն դառնում է սեռահասուն որդ և կրկին կատարվում է բազմացում:
4. Գրել մեկ մակաբույծ որդի մասին և ներկայացնել նրա բազմացումը, ինչ վնասներ են հասցնում մարդկանց։
Կլոր որդեր, ասկարիդ
Ասկարիդը ապրում է մարդու աղիներում և սնվում է կիսամարսված սննդանյութով: Ասկարիդները հասնում են մինչև 40 սմ երկարության: Նրանք չունեն հարմարանքներ աղիքի պատին ամրանալու համար և մշտապես շարժվում են սննդային զանգվածի հոսքին հակառակ՝ աղիքից դուրս չգալու համար: Ասկարիդը չունի միջանկյալ տեր, այն անցնում է իր զարգացման հիմնական փուլերը մարդու օրգանիզմում: Ասկարիդները ապրում են աղիներում, որտեղ և տեղի է ունենում նրանց բեղմնավորումը: Էգը օրական դնում է մինչև 200 հազար ձու, որոնք կղանքի հետ ընկնում են արտաքին միջավայր: Բարենպաստ պայմաններում 2−3 շաբաթվա ընթացքում ձվերում զարգանում են թրթուռներ: Թրթուռ պարունակող ձուն կարող է ընկնել մարդու օրգանիզմ և անցնել աղիներ: Արդյունքում աղիներում թրթուռը դուրս է գալիս ձվից, անցնում աղիքի պատի միջով, թափանցում է արյան մեջ և արյան հոսքով հասնում է թոքերին: Այստեղից թրթուռը շնչառական ուղիներով անցնում է բերանի խոռոչ, որտեղից և կուլ է գնում՝ ընկնելով ստամոքս, իսկ հետո՝ աղիք: Աղիներում այն դառնում է սեռահասուն որդ և կրկին կատարվում է բազմացում:
5. Օղակաձև որդերից՝ անձրևորդի բազմացումը և ներքին օրգանների կառուցավծքը։
Անձրևորդը ունի կենդանիներին բնորոշ բոլոր չորս հյուսվածքները՝ էպիթելային, շարակցական, նյարդային, մկանային: Անձրևորդի օրգան համակարգերը ավելի լավ են զարգացած, նրանց մոտ առաջին անգամ դրսևորվում է արյունատար համակարգը և մարմնի երկրորդային խոռոչը: Այն ունի փակ կառուցվածք, այսինքն` արյունը մնում է անոթների մեջ և չի թափվում մարմնի խոռոչը: Անձրևորդի մոտ շնչառական համակարգը բացակայում է: Այն հիմնականում բնորոշ չէ օղակավոր որդերին և շնչառությունն իրականացվում է մարմնի ամբողջ մակերեսով: Անձրևորդը ունի մարմնի վերականգնված մասերի ինքնավերականգնման բացառիկ ընդունակություն, որով էլ նման է աղեխորշավորներին: Անձրևորդը երկսեռ է, բազմանում է կոկոնի առաջացմամբ, որի ներսում ձվաբջիջը բեղմնավորվում է։ Կլոր որդերը համարյա ամբողջությամբ մակաբույծ են, ունեն ավելի բարդ կառուցվածք, քան տափակ որդերը:
6․ Անձրևորդը և կալիֆորնիական որդը ինչ կարևոր գործունեություն ունեն գյուղատնտեսության մեջ։
Նրանք փխրեցնում են հողը, հողի մակերևույթից տերևների և չորացած մնացորդները տանում են հողի տակ, որոնք փտելով պարարտանյութ են դառնում։
7․ Ներկայացնել փետրվար ամսվա բլոգային աշխատանքները։
Կենդանիներին բնորոշ հատկանիշները
Կենսաբանության գիտելիքի ստուգում
Աղեխորշավորների դասակարգումը
Քորդավորների բազմազանությունը
Քորդավորների ընդհանուր բնութագիրը
Ձկների ընդհանուր բնութագիրը
Տափակ որդերի բազմազանությունը և կենսակերպը
Օղակավոր որդերի ներքին օրգաններ և բազմացումը

1․ Օղակավոր որդերը ի՞նչ նշանակություն ունեն գյուղատնտեսության մեջ։
Օղակավոր որդերը փխրեցնում են հողը, հողի մակերևույթից տերևների և չորացած մնացորդները տանում են հողի տակ, որոնք փտելով պարարտանյութ են դառնում։
2․ Տզրուկները ի՞նչ դեր ունեն բժշկության մեջ։
Տզրուկները կպցնում են մարդու մարմնի տարբեր հատվածներում, արյունը ծծելով տարբեր հիվանդություններ են քաշում և բուժվում է մարդը։ Տզրուկաբուժությամբ զբաղվել են նաև հին բժշկապետերը։
3․ Անձրևորդերի բազմացում
Անձրևորդը երկսեռ է, բազմանում է կոկոնի առաջացմամբ, որի ներսում ձվաբջիջը բեղմնավորվում է։ Կլոր որդերը համարյա ամբողջությամբ մակաբույծ են, ունեն ավելի բարդ կառուցվածք, քան տափակ որդերը:

1 .Ի՞նչ կառուցվածք ունեն տափակ որդերը
Տափակ որդերի մարմինը տափակացած է մեջքփորային ուղղությանմբ։Ունեն երկկողմ համաչափություն և իրենց տեսքով հիշեցնում են թիթեղ կամ ժապավեն։ Մարմինն արտաքինից պատված է մաշկամկանային պարկով։ Վերջինս կազմված է արտաքին թաղանթից ու դրա տակ գտնվող տարբեր մկանների շերտերից։ Ի տարբերություն աղեխորշավորների տափակ որդեն ունեն օրգան-համակարգներ։
2. Ի՞նչ կառուցվածք ունեն կլոր որդերը
Կլոր որդերի մարմինը երկարացած է ու զուրկ հատվածավորությունից։ Ի տարբերություն տափակ որդերի այն լայնակի կտրվածքում կլոր է։
3. Ո՞ր օրգանիզմներին են անվանում մակաբույծներ
Մակաբույծները ապրում են որևէ կենդանի օրգանիզմի մեջ կամ օրգանիզմի վրա: Սնվում են նրա օրգանական նյութերով: Այդ օրգանիզմը մակաբույծի տերն է: Մակաբույծները թունավորում են տիրոջ օրգանիզմը: Օրինակ՝ լյարդի ծծանը, էխինոկոկը, եզան երիզորդը, տիզը:
4. Ինչպե՞ս է ասկարիդը բազմանում մարդու օրգանիզմում
Ասկարիդը ապրում է մարդու աղիներում և սնվում է կիսամարսված սննդանյութով: Ասկարիդները հասնում են մինչև 40 սմ երկարության: Նրանք չունեն հարմարանքներ աղիքի պատին ամրանալու համար և մշտապես շարժվում են սննդային զանգվածի հոսքին հակառակ՝ աղիքից դուրս չգալու համար: Ասկարիդը չունի միջանկյալ տեր, այն անցնում է իր զարգացման հիմնական փուլերը մարդու օրգանիզմում: Ասկարիդները ապրում են աղիներում, որտեղ և տեղի է ունենում նրանց բեղմնավորումը: Էգը օրական դնում է մինչև 200 հազար ձու, որոնք կղանքի հետ ընկնում են արտաքին միջավայր: Բարենպաստ պայմաններում 2−3 շաբաթվա ընթացքում ձվերում զարգանում են թրթուռներ: Թրթուռ պարունակող ձուն կարող է ընկնել մարդու օրգանիզմ և անցնել աղիներ: Արդյունքում աղիներում թրթուռը դուրս է գալիս ձվից, անցնում աղիքի պատի միջով, թափանցում է արյան մեջ և արյան հոսքով հասնում է թոքերին: Այստեղից թրթուռը շնչառական ուղիներով անցնում է բերանի խոռոչ, որտեղից և կուլ է գնում՝ ընկնելով ստամոքս, իսկ հետո՝ աղիք: Աղիներում այն դառնում է սեռահասուն որդ և կրկին կատարվում է բազմացում:

1. Ի՞նչ բնորոշ հատկանիշներ ունեն ձկները
Ձկները շնչում են խռիկներով, ապրում են ջրային տարածքներում և ունեն թեփուկներ։
2. Ի՞նչ նշանականություն ունեն ձկները բնության մեջ և մարդու կյանքում
Ձկները սնվուm են տարբեր բույսերով և կենդանիներով, դրանով իսկ կարգավորում են նրանց քանակը բնության մեջ։ Իսկ մարդկանց և որոծ կենդանիներ համար, ձկները որպես սնունդ են ծառայում։
3. Ի՞նչ հիմնական տարբերություններ հիման վրա կարելի է տարբերակել ոսկրայն և կռճիկային ձկներին։
Ի տարբերություն կռճիկային ձկների, ոսկրային ձկների կմախքն ամբողջովին կամ մասամբ ոսկրային է։

1. Թվարկեք 4- 5  քորդավոր կենդանի
Ձկներ, երկկենցաղներ, սողուններ, թռչուններ, կաթնասուններ
2. Ներկայացնել Նշտարիկի մարսողությունը և շնչառություն
Նշտարիկի բերանը գտնվում է կարճ շոշափուկներով պսակի հիմքում: Շոշափուկների անընդհատ շարժի շնորհիվ ջուրը մղվում է դեպի նախաբերանային ճեղք, որտեղից էլ դեպի բերան: Բերանին հաջորդում է կլանը, որտեղից էլ սնունդը անցնում է աղիք: Աղիքում կատարվում է մարսողություն, իսկ չմարսված մնացորդները դուրս են բերվում հետանցքով: Կլանի պատերին նշտարիկը ունի 150 զույգ խռիկային ճեղքեր: Խռիկային ճեղքերը միմյանցից բաժանող միջնապատերը շատ հարուստ են արյունատար մազանոթներով: Այդպիսով կատարվում է գազափոխանակություն արյան և ջրի միջև:
3. Ներկայացնել Նշտարիկի արտաթորությունը և սեռական օրգանները
Նշտարիկի արտաթորության համակարգը կազմված է մոտ 100 զույգ անոթներից, որոնք մի ծայրով բացվում են շուրջկլանային խոռոչի մեջ: Մարմնի խոռոչում այդ օրգանները կրում են քորոցաձև երկար բջիջներ, որոնց մեջ ներծծվում են նյութափոխանակության ավելորդ արգասիքները: Շուրջկլանային խոռոչի մեջ են բացվում նաև բազմաթիվ սեռական գեղձերի ծորանները: Սեռական բջիջները դուրս են բերվում ջրի հոսքով: Բեղմնավորումը կատարվում է ջրում:
4. Ներկայացնել Նշտարիկի նյարդային համակարգը և զգայարանները
Նշտարիկի քորդայի վերևում գտնվում է հաստ պատերով նյարդային խողովակը, որը մարմնի գլխային ծայրում փոքր-ինչ ավելի լայն է՝ առաջացնելով ուղեղաբուշտ: Նշտարիկը գլխուղեղ չունի: Նյարդային խողովակից զույգ-զույգ դուրս են գալիս նյարդերը և ուղղվում դեպի մարմնի տարբեր մասեր: Նշտարիկի զգայարանները թույլ են զարգացած: Ունի լուսազգաց բջիջներ, որոնցով տարբերակում է լույսը խավարից: Գլխային ծայրում գտնվում է հոտառական փոսիկը, իսկ մարմնի ամբողջ մակերեսին ցրված են շոշափելիքի ընկալիչները:

1. Թվարկեք քորդավորներին բնորոշ հատկանիշները
Բոլոր քորդավորների մոտ գոյություն ունի օրգան, որը կոչվում է «քորդա»։ Այն ճկուն լարի նման այն ձգվում է մարմնի ողջ երկարությամբ ու կատարում է ներքին առանցքային կմախքի դեր: Քորդի առջև որոշ քորդավորների մոտ տեղադրված են խռիկներ ու իրենք պահպանվում են ողջ կյանքի ժամանակ, բայց որոշ քորդավորների մոտ այն վաղ զարգացման ժամանակ դառնում են թոքեր։
2. Քանի՞ անգամ է ամենամեծ չափերով քորդավոր կենդանին իր չափերով գերազանցում ամենափոքրին։
Գոյություն ունի քորդավորների որոշակի տեսակ։ Նրանց չափը ընդամենը մի 0,3 միլիմետր է: Ամենամեծ քորդավոր կենդանին կապույտ կետն է, որի երկարությունը հասնում է մինչև 33 մետր։
3. Ի՞նչ է քորդան
Քորդան առաջանում է կենդանիների զարգացման վաղ փուլերում: Ողնաշարավորների մեծ մասի քորդան դեռևս սաղմնային զարգացման ընթացքում փոխարինվում է ողնաշարով, որը զարգանալով քորդայի շուրջը՝ դուրս է մղում այն:

Լրացուցիչ աշխատանք, պատասխանել հարցերին

1. Ինչպե՞ս են բազմանում հիդրոիդ պոլիպները
Հիդրոիդ պոլիպները բազմանում են սեռական ճանապարհով և բողբոջմամբ։ Հիդրայի որոշ տեսակներ բաժանասեռ են, իսկ որոշները՝ հերմաֆրոիդիտ։ Իրեն բարենպաստ պայմաններում հիդրան բազմանում է անսեռ ճանապարհով։ Նրա մարմնի վրա առաջանում է երիկամ։ Նա մեծանում է, այնուհետև ձևավորվում են շոշափուկները և բերանը։ Աշնանը հիդրան անցնում է սեռական բազմացման։ Ձվի բեղմնավորումը տեղի է ունենում մայրական օրգանիզմում։
2. Ինչպե՞ս են բազմանում մեդուզաները
Մեդուզաները բազմանում են սեռական և անսեռ եղանակներով: Նրանք բաժանասեռ են, սեռական բջիջները առաջանում են էկտոդերմում և բերանային անցքից դուրս են մղվում ջրի մեջ, որտեղ էլ կատարվում է բեղմնավորությունը: Բեղմնավորության արդյունքում ձվաբջջից զարգանում է թարթիչավոր թրթուռ, որը կոչվում է պլանուլա: Այն ամրանում է հատակին և առաջացնում է պոլիպ: Պոլիպը որոշ ժամանակ բազմանում է բողբոջման եղանակով, իսկ հետո նրանից անջատվում են երիտասարդ մեդուզաները:
3. Ի՞նչ առանձնակատուկություններ ունեն կորալյան պոլիպները
Կորալյան պոլիպները, որպես կանոն, ունեն լավ զարգացած կմախք, որը բաղկացած է կրային աղերից: Կորալյան պոլիպները հիմնականում հանդիպում են արևադարձային ծովերում: Նրանց կմախքները առաջացնում են խութեր, կղզիներ և աթոլներ: Ամենամեծ կորալյան խութերը տեղակայված են Ավստրալիայի արևելյան ափին՝ մոտ 2000 կմ երկարությամբ: Կորալյան պոլիպները ջուրը մաքրում են օրգանական նյութերի մնացորդներից, նրանց կմախքը օգտագործվում է որպես շինանյութ՝ կիր ստանալու համար և այլն: Վարդագույն, սև, կարմիր կորալները օգտագործվում են զարդերի պատրաստության մեջ: Որոշ աղեխորշավորներ մակաբույծ են: