Էսսե «Հայաստանը Ռուսական և Օսմանյան կայսրությունների տիրապետության տակ XX դ. սկզբին»

Ներածություն
Տվյալ էսսեում նկարագրվելու է, թե ինչ է կատարվել Հայաստանում XX դարերում՝ Ռուսական և Օսմանյան կայսրությունների միջև բաժանված ժամանակներում։ Հայերը և քրիստոնյա ժողովուրդը անցյալում շատ դժվարությունների է դեմ եկել։ XX դարը մեծ ազդեցություն ունեցավ հայերի ճակատագրի վրա, ժողովուրդը ձգտում էր ազատագրությանը։

Պարբերություն 1․ Ռուսական կայսրությունում
Ռուսական կայսրությունը ճնշումների միջոցով փորձում էր վերացնել բոլոր այլազգիների ինքնուրության բոլոր դրսևորումները։ Հայ իրականության մեջ ճնշումների թիրախ դարձավ Հայ առաքելական եկեղեցին։ XX դարին կայսրությանը անհանգստացրեց Հայ առաքելական եկեղեցու ինքնուրությունը և Մկրտիչ Ա․ Խրիմյանի՝ ամենայն հայ կաթողիկոսի լինելու հանգամանքը։ Եկեղեցին իշխանությունից նյութապես անկախ էր, և ցարական իշխանությունը փորձեց այն վերցնել իր վերահսկողության տակ, իսկ Մկրտիչ Խրիմյանին զրկել նյութական ապահովությունից։ 1901 թ․ Նիկոլայ II-ի որոշմամբ եկեղեցու նյութական մուտք և ելքը պետք է վերահսկվեին։ Օրենքը օգնեց մշակել և իրականացնել Գ․ Գոլիցինը։ Հայ առաքելական եկեղեցու ճնշումները վատ ազդեցություն թողեցին կրթական համակարգին։ Նյութական միջոցներից զրկվելով՝ եկեղեցին չէր կարողանում իրականացնել այդ առաքելությունը։ Ինչը նպաստեց հարյուրավոր դպրոցների փակմանը։ Հուլիսի վերջից տեղի են ունենում ժողովրդական ցույցեր, որոնք տարածվում են երկրի մեծ տարացքներում։ Չնայած ըմբոստություններին՝ Գոլիցինը 1903 թ. սեպտեմբերի 1-ից սկսում է իրագործել օրենքը և բռնությամբ վերցնել եկեղեցական գույքը։ 1905 թ. հունվարին նա հեռացվում է պաշտոնից։ Կովկասի փոխարքա է նշանակվում Ի. Վորոնցով-Դաշկովը։

Պարբերություն 2․ Օսմանյան կայսրությունում
Արևմտյան Հայաստանի հայերի կյանքը ավելի դժվար էր։ Կայսրության տարածքում բնակվող հայերի հանդեպ բռնություններ գործադրվեցին։ Ծանրացան նրանց վրա դրված հարկերի պայմանները։ 1880 թ․ Աբդուլ Համիդ II-ը արգելեց պաշտոնական գրագրություններում Հայաստան անվանման օգտագործումը։ 1890 թ․ թուրքերը Կարինի եկեղեցու բակում կոտորեցին հարյուրավոր հայերին։ Այդ իրադարձություններից հետո 1890 թ. հուլիսին հնչակյանները բողոքի ցույց կազմակերպեցին։ Աբդուլ Համիդ II-ը հակված էր ոչ թե դադարեցնելու ջարդերը, այլ շարունակելու սկսած գործը։ 1891 թ. ձևավորվեցին «Համիդիե» գնդերը՝ Օսմանյան կայսրությունում ապրող հայերի ազատագրական շարժումները ճնշելու համար։ Այս քայլով ստեղծվեց ապագա կոտորածների գործուն զինական ուժը։ Հայ ցեղասպանության առաջին զոհերը դարձան Սասունի բնակիչները։ 1894 թ․ օգոստոսին այնտեղ սպանվեցին մոտ 10000 հայ։

Պարբերություն 3․ Ընդհանուր պատկեր
Երկու՝ թեև տարբեր կայսրությունների վերահսկողության տակ հայերը և քրիստոնյաները կիսում էին նույն ճակատագիրը։ Նրանց վրա դրված հարկերը ավելի ծանր էին, ժողովրդի հանդեպ վերաբերմունքը միշտ վատն էր, բնակչությունը կոտորածների և ճնշման էր բախվում։ 1905 թ․ Հայ-թաթարական բախումների և Հայ առաքելական եկեղեցու գույքի բռնագրավման հրամանի դեմ, հայերը ցույց տվեցին, որ կարող են համախմբվել և միասին պայքարել ազգային գոյության և պաշտպանության համար։

Եզրափակում
Այսպիսով XX դարի սկզբին հայ ժողովուրդը բախվեց ճնշմանը, ծանր հարկերին։ Այս պատմական փորձից մենք կարող ենք հասկանալ, որ միասնական և խմբային ուժերով կարելի է հասնել ազատագրությանը։ Երկու հզոր կայսրությունների կառավարման տակ հայ ժողովուրդը կիսում էր նույն ճակատագիրը։ Սակայն այդ բոլոր դժվարությունները խնդիր չէին հայերի համար։ Նրանք պայքարեցին մինչև վերջ, և դա ապացուցում է, որ մենք կարող ենք միասին աշխատելով հասնել ցանկացածին։ Ես այս ամենը կարդալով և գրելով հպարտանում եմ իմ ազգով, հայ ժողովրդի տոկունությամբ և պայքարով։