Նյութեր՝
«Հայտնի ծովագնացը և նրա դերը պատմության մեջ»
Վերածնունդ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԵՎՐՈՊԱՅՈՒՄ
Աննա Բոլեյն
Ելիզաբեթ I
ԼՈՒՍԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԴԱՐԱՇՐՋԱՆԸ
Հայաստանը XV դարում
Նախագծեր՝
Աննա Բոլեյն
Ելիզաբեթ I
ԱՄՆ պետության առաջացումը
Месяц: Ноябрь 2024
Հայոց լեզվի և գրականության նոյեմբեր ամսվա հաշվետվություն
Նախագծեր՝
Կարդում ենք Գալշոյան
Գրականություն՝
Վանո Սիրադեղյան, Ափսոս էր Երեխան․05․11․2024թ․
Վանո Սիրադեղյան, Բուքը, երգը, երեխան, 07.11.2024
Մուշեղ Գալշոյան. Կանչը․ 12․11․2024
Կարդում ենք Գալշոյան
Հայոց Լեզու՝
Թվական անուն, 04.11.2024թ.
Բայի կազմությունը, 08.11.2024
Բայի անդեմ ձևերը՝ դերբայներ,11.11.2024
Բայի դիմավոր և անդեմ ձևեր,15․11․-18․11․2024
Բայի սեռը․ 22․11․2024
Գործնական քերականություն 27․11․2024
Բայի խոնարհումը, 29.11.2024
Բայի խոնարհումը, 29.11.2024
1. Գրել, կարդալ, վախենալ, գողանալ, թռչել, տեսնել, թաքցնել, հասնել, թռցնել, հասցնել, կոտրատել, սիրվել բայերը խոնարհի՛ր սահմանական եղանակի անկատար ներկա, անկատար անցյալ, ապակատար ներկա, ապակատար անցյալ, վաղակատար ներկա, վաղակատար անցյալ և անցյալ կատարյալ ժամանակաձևերով:
Անկատար ներկա — գրում եմ, կարդում եմ, վախենում եմ, գողանում եմ, թռչում եմ, տեսնում եմ, թաքցնում եմ, հասնում եմ, թռցնում եմ, հասցնում եմ, կոտրատում եմ, սիրվում եմ
Անկատար անցյալ — գրում էի, կարդում էի, վախենում էի, գողանում էի, թռչում էի, տեսնում էի, թաքցնում էի, հասնում էի, թռցնում էի, հասցնում էի, կոտրատում էի, սիրվում էի
Ապակատար ներկա — գրելու եմ, կարդալու եմ, վախենալու եմ, գողանալու եմ, թռչելու եմ, տեսնելու եմ, թաքցնելու եմ, հասնելու եմ, թռցնելու եմ, հասցնելու եմ, կոտրատելու եմ, սիրվելու եմ
Ապակատար անցյալ — գրելու էի, կարդալու էի, վախենալու էի, գողանալու էի, թռչելու էի, տեսնելու էի, թաքցնելու էի, հասնելու էի, թռցնելու էի, հասցնելու էի, կոտրատելու էի, սիրվելու էի
Վաղակատար ներկա — գրել եմ, կարդացել եմ, վախեցել եմ, գողացել եմ, թռել եմ, տեսել եմ, թաքցրել եմ, հասել եմ, թռցրել եմ, հասցրել եմ, կոտրատել եմ, սիրվել եմ
Վաղակատար անցյալ — գրել էի, կարդացել էի, վախեցել էի, գողացել էի, թռել էի, տեսել էի, թաքցրել էի, հասել էի, թռցրել էի, հասցրել էի, կոտրատել էի, սիրվել էի
Անցյալ կատարյալ — գրեցի, կարդացի, վախեցա, գողացա, թռա, տեսա, թաքցրեցի, հասա, թռցրեցի, հասցրեցի, կոտրատեցի, սիրվեցի
2. Յուրաքանչյուր բայը մեկ ձևով գործածի՛ր նախադասության մեջ:
1. Այս պատմվածքը երեկ էի գրել։
2. Գիրքը մեկ շաբաթում կարդացի։
3. Գիտեի, որ վախենալու եմ։
4. Ասում է, որ ես եմ գողացել։
5. Անցած տարի թռել էի ուրիշ երկիր։
6. Այս ֆիլմը արդեն տեսել էի։
7. Հեռախոսը արագ թաքցրեցի, երբ ուսուցչուհին մոտեցավ։
8. Այդ պահին ես արդեն հասել էի տուն։
9․ Թղթից ինքնաթիռը թռցրեցի։
10․ Եղբորս հասցրեցի դպրոց և գնացի զբոսնելու։
11․ Պատրաստածս քանդակը ինձ դուր չեկավ, և ես այդ կոտրատեցի։
12․ Ես սիրվել էի միայն նրա կողմից։
Գործնական քերականություն 27․11․2024
1. Կազմիր հետևյալ բայերի ժխտական խոնարհումը և դրանց ժխտականի ձևերով կազմիր նախադասություններ. խոսում եմ, խոսում էինք, խոսում ենք, կգրեմ, կգրի, կգրեինք, կգրեր, պիտի կարդամ, պիտի կարդան, պիտի կարդայիք, երգել եմ, երգել էիր, երգել էին, երգել էիք, պատմի՛ր, գրեմ, գրես, գրեին, գրեիք, կամ, գիտեմ, իմանալու ենք, գալու եմ, եկել եմ, սիրեցի, սիրեցիք, սիրեց:
Չեմ խոսում, չէինք խոսում, չենք խոսում
Այսօր շատ չեմ խոսում։ Մենք երեկ միասին չէինք խոսում։ Դասին չենք խոսում։
Չեմ գրի, չի գրի, չենք գրի, չէր գրի
Ասացի, որ չեմ գրի։ Զգուշացրեց, որ չի գրի։ Նրան էլ չենք գրի։ Ասաց, ոչ չի գրի։
Չեմ կարդա, չեն կարդա, չենք կարդա
Այդ գիրքը չեմ կարդա։ Նրանց ասացին, որ չեն կարդա։ Մենք այսօր չենք կարդա։
Չեմ երգել, չէիր երգել, չէին երգել, չէիք երգել
Երեկոյան չեմ երգել։ Դու չէիր երգել։ Միջոցառմանը չէին երգել։ Ասել էիք, որ չէիք երգել։
Մի՛ պատմիր։
Ասացի մի՛ պատմիր։
Չգրեմ, չգրես, չգրեին, չգրեիք
Ասաց, որ ես չգրեմ։ Խնդրեցի, որ դու չգրես։ Ուզում էին չգրեին։ Ասացին, որ չգրեիք։
Չկամ
Ես նրանց խոսակցության մեջ կչամ։
Չգիտեմ, չենք իմանալու
Չգիտեմ, թե ինչ անեմ։ Մենք ոչինչ չենք իմանալու։
Չեմ գալու, չեմ եկել
Այս դասին չեմ գալու։ Այսօր հյուր չեմ եկել։
Չսիրեցի, չսիրեցինք, չսիրեց
Ես այս երգը չսիրեցի։ Մենք նրան չսիրեցինք։ Նա այս առարկան չսիրեց։
2. Հետևյալ ածականներն ու թվականները գոյականաբար գործածիր նախադասությունների մեջ/տարբեր հոլովաձևերով/: Գեղեցիկ, բարի, մեծ, խելացի, հարազատ, տխուր, երջանիկ, հինգ, յոթ, տասը, քսանհինգ, առաջին, իններորդ, չորրորդ:
229. Տրված նախադասությունները դարձրո՛ւ ժխտական:
Մայրս այս պտուղները սիրում է: — Մայրս այս պտուղները չի սիրում։
Նշանաբառը բոլորը գիտեն: — Նշանաբառը ոչ մեկը չգիտի։
Պարտեզում գեղեցիկ վարդ էր բացվել: — Պարտեզում գեղեցիկ վարդ չէր բացվել։
Ես վաղուց փնտրում էի այս իրը: — Ես վաղուց չէի փնտրել այս իրը։
Մի քանի երեխաներ խաղում էին բակում: — Ոչ մի երեխա չէր խաղում բակում։
Ջրաղացը հին օրերի երգն էր երգում: — Ջրաղացը հին օրերի երգը չէր երգում։
Կաթի ամբողջ սերը պահել էր միջնեկ որդուն: — Կաթի ամբողջ սերը չէր պահել իր միջնեկ որդուն։
230. Տրված նախադասությունները դարձրո՛ւ ժխտական: Ուշադրություն դարձրո՛ւ ընդգծված դերանուններին և մակբայներին:
Բոլոր մարդիկ վազում էին հոսանքի ուղղությամբ: — Ոչ մի մարդ չէր վազում հոսանքի ուղղությամբ։
Այդպիսի երևույթները բավականին հաճախ են նկատվում: — Այդպիսի երևույթները ոչ հաժախ են նկատվում։
Լիովին հնարավոր է ուրիշ վայրերում էլ կիրառել նման միջոցառումներ: — Ընդհանրապես հնարավոր չէ ուրիշ վայրերում կիրառել նման միջոցառումներ։
Քամին դեռ փչում էր: — Քամին էլ չէր փչում։
Ինչ—որ մեկը լուսամուտներին թուղթ էր կպցրել: — Ոչ մեկը լուսամուտներին թուղթ չէր կպցրել։
Պատերազմը քայքայել էր ամբողջ տնտեսությունը: — Պատերազմը քայքայել էր տնտեսության մի մասը։
Այստեղ տարվա բոլոր տեղումները լինում են միայն գարնանը: — Այստեղ տարվա ոչ մի տեղում չի լինում գարնանը։
231. Տրված նախադասությունները դարձրո´ւ հաստատական: Ուշադրությո´ւն դարձրու ժխտական դերանուններին և մակբայներին:
Ոչ մի հնար նրան չէր օգնի կրճատելու ժամանակը: — Ամեն հնար նրան կօգներ կրժատել ժամանակը։
Ոչ մի առագաստանավ քամուն հակառակ շարժվել չի կարող: — Բոլոր առագաստանավերը կարող են քամուն հակառակ շարժվել։
Ոչ ոք զբոսնելու ցանկություն չուներ: — Շատ մեծ զբոսնելու ցանկություն ուներ։
Իբր միջատներին թունավորող այդ դեղը բոլորովին վնաս չէր տալու այլ կենդանի էակների: — Միջատներին իբր թունավորող այդ դեղը բոլորովին վնաս էր տալու այլ կենդանի էակների։
Այդ փաստարկներն ամենևին չհամոզեցին մարդկանց: — Այդ փաստարկներն բոլորովին համոզեցին մարդկանց:
Ոչ մեկը հիացած չէր այդ փոշով: — Բոլորը հիացած էին այդ փոշով։
Վաղուց ոչինչ չենք լսել այդ մասին: — Վաղուց լսել ենք այդ մասին
Exercise on Passive Voice – Simple Present
Complete the sentences (Active or Passive Voice). Use Simple Present.
1. He sells (sell) cars. — Cars are sold by him.
2. The blue car is sold (sell).
3. In summer, more ice-cream is eaten (eat) than in winter.
4. She calls (call) her grandparents every Friday. — Her grandparents are called by her every Friday.
5. The letters are typed (type).
6. He takes (take) his medicine every day. — The medicine is taken by him every day.
7. Jane is not taken (take / not) to school by her father.
8. We go (go) to school by bus. — We are taken to school by bus.
9. She does not work (work / not) for a bank.
10. Milk is kept (keep) in the refrigerator.
Rewrite the sentences in passive voice.
He opens the door. – The door is opened by him.
We set the table. – The table is set by us.
She pays a lot of money. – A lot of money is paid by her.
I draw a picture. – The picture is drawn by me.
They wear blue shoes. – The blue shoes are worn by them.
They don’t help you. – You’re not helped by them.
He doesn’t open the book. – The book isn’t opened by him.
You do not write the letter. – The letter isn’t written by you.
Does your mum pick you up? – Are you picked up by your mum?
Does the police officer catch the thief? –
ԼՈՒՍԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԴԱՐԱՇՐՋԱՆԸ
ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Ազատամտություն — Հասարակական մտքի ուղղություն, որը մերժում է եկեղեցու կողմից կրոնական դոգմաների բանական մեկնաբանության վրա
դրված արգելքները։
Բնական իրավունք — Իրավունք, որը մարդուն տրված է ի ծնե, բնությունից։
Այն անկախ է ամեն տեսակի իշխանությունից, անփոփոխ է ու հաստատուն։
Դրանք են կյանքի, արժանապատվության, սեփականության, ընտանիք
կազմելու, անձի անձեռնմխելիության և այլ իրավունքներ։
Ռացիոնալիզմ — Փիլիսոփայական ուղղություն, ըստ որի՝ գործունեության և
աշխարհընկալման հիմքը բանականությունն է։
Սնահավատություն — Հավատ բնության ուժերով չբացատրվող երևույթների
հանդեպ (հայերեն սին՝ կեղծ բառից)։
ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Կլիմենտ XIV — Հռոմի պապ 1769-1774 թթ.։
Գրոտիուս — Հոլանդացի հումանիստ (1583-1645)։
Ջոն Լոկ — Անգլիացի հումանիստ (1632–1704)։
Լուսավորական շարժման նշանավոր գործիչներ՝
Ֆրանսիա — Ֆ. Վոլտեր, Դ. Դիդրո, Ժ. Ժ. Ռուսո, Շ. Մոնտեսքյո
Անգլիա և Շոտլանդիա — Ա. Շաֆտսբըրի, Դ. Հյում, Ա. Սմիթ
Իտալիա — Պ. Վերրի, Չ. Բեկկարիա
Գերմանիա — Յ. Հերդեր, Ի. Կանտ, Ֆ. Շիլլեր
Ի՞նչ է Լուսավորական շարժումը
XVII-XVIII դարերում եվրոպական երկրների առաջատար մտավորականությանը հուզում էին հասարակության քաղաքական և սոցիալական կարգի և մարդկանց իրավունքների հիմնախնդիրները: Նրանք գտնում էին, որ անձը և հասարակությունը ճանաչելու միակ միջոցը միտքն է։ Գիտության նվաճումները անհրաժեշտ է կիրառել ի շահ հասարակության զարգացման։ Այդ նպատակով պետք էր գիտելիքները ժողովրդականացնել։ Լուսավորական շարժման հիմքում ընկած էին ռացիոնալիզմը և ազատամտությունը։ Գրոտիուսը զարգացրեց դեռևս անտիկ ժամանակներում ստեղծված «Բնական իրավունքի տեսությունը»։ Նա արդարացի էր համարում այն հասարակությունը, որի օրենքները բխում են բնությունից, այսինքն՝ բնական են և մարդու կամքից անկախ: Ջոն Լոկը կարծում էր, որ հասարակության բնական վիճակը ժողովրդի ինքնիշխանությունն է, իսկ ազատությունը և սեփականության իրագործումը մարդկանց անօտարելի իրավունքներն են: Բնական իրավունքով զբաղվող առանձին մարդկանց գործունեությունը XVIII դ. դարձավ հզոր հասարակական շարժում: Հասարակության արդիականացման ուղիների որոնումները վերածվեցին սուր բանավեճերի, որոնց մասնակցում էին հազարավոր մարդիկ, նույնիսկ կանայք: Դրանք իմաստասերներ էին, գրողներ, արվեստագետներ, հրապարակախոսներ և հասարակական գործիչներ: Լուսավորականությունը դարձավ համաեվրոպական հոգևոր երևույթ, որտեղ գլխավոր դերը խաղում էր Ֆրանսիան: Այդ շարժումն այնքան մեծ ազդեցություն ունեցավ, որ XVIII դարն անվանեցին Լուսավորության դար: Նորովի իմաստավորվեցին գիտությունը, մշակույթը, քաղաքականությունը և տնտեսությունը: Լուսավորական շարժումը տարածվեց նաև Հյուսիսային Ամերիկայում և այլուր։ Ֆրանսիացի մեծ լուսավորիչ Դենի Դիդրոն (1713-1784) հրատարակեց «Հանրագիտարաններ» մեծ աշխատությունը (35 հատոր)։ Դրանցում ներկայացված էին մարդկության պատմության ընթացքում ստեղծված բոլոր գիտելիքները (ընդգրկում է շուրջ 70 հազար բառ)։ Նույնպիսի աշխատություններ ստեղծվեցին նաև Անգլիայում և Գերմանիայում։ Լուսավորիչները գտնում էին, որ քրիստոնեությունը սխալների աղբյուր է, որի պատճառով մարդկանց մեջ առաջանում է սնահավատություն։ Նրանց կարծիքով աստված գոյություն ունի, սակայն նա ընդամենը ստեղծել է աշխարհը, իսկ դրանից հետո այլևս չի միջամտել մարդկանց գործերին:
Լուսավորականների հիմնական գաղափարները
Հասարակության վերափոխման կամ նոր հասարակության ստեղծման վերաբերյալ լուսավորական գործիչների տեսակետները կարելի է ներկայացնել հետևյալ հիմնական գաղափարների տեսքով.
1. Ավատատիրական կարգի և նրա հասարակական կառույցների մերժում:
2. Մարդկային բանականությունը հասարակական երևույթների և զարգացման բացատրման գլխավոր միջոցն է: Շրջանառության մեջ դրվեց «բանական ազգ»
հասկացությունը: Ըստ դրա՝ լուսավորական գաղափարները պետք է ներթափանցեին հասարակության լայն շրջանակներ, այլ ոչ թե սահմանափակվեին առանձին անհատներով
3. Հասարակության առաջադիմության շարժիչ
ուժերն են գիտությունը, կրթությունը, կատարյալ օրենքները, գաղափարները, իսկ արգելակիչ ուժը՝ կաթոլիկ
եկեղեցին, կրոնական մոլեռանդությունը և տգիտությունը: Սակայն լուսավորականները խնդիր չէին դնում
վերացնելու կրոնը:
4. Մարդկանց և ազգերի բնական իրավունքների՝ կյանքի, ազատության և սեփականության ապահովում:
5. Իշխանության աղբյուրը ազգն է, պետությունը՝ հասարակական դաշինքը, օրենքները՝ ընդհանուրի կամքի դրսևորումը:
6. Սահմանադրական կարգի և քաղաքացիական հասարակության ստեղծում: Բռնապետության և միապետության ժխտում, հանրապետության կամ աահմանադրական միապետության հաստատում:
7. Պետական բարձրագույն իշխանության՝ օրենսդիր, գործադիր և դատական մարմինների տարանջատում և անկախացում:
8. Աշխատանքը ժողովուրդների և մարդկանց հարստության գլխավոր միջոցն է:
Լուսավորական շարժման հետևանքները
Լուսավորական շարժումը կարևորագույն նշանակություն ունեցավ Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի հետագա պատմության վրա։ Դրա ազդեցությունը հատկապես մեծ էր Ամերիկայի անկախության պատերազմի և սահմանադրության, ինչպես նաև Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության վրա։ Լուսավորական շարժումը ծանր հարված հասցրեց ազնվականության և հոգևորականության հեղինակությանը, նրանց ազդեցությանը հասարակության սոցիալական, մտավոր և մշակութային կյանքի վրա։ Եվրոպական առաջատար պետությունների խորհրդարանները օրենքներ մշակեցին ստրկության վերացման և մարդու իրավունքների ձևակերպման ուղղությամբ։
Հասարակական կարծիքի ճնշման տակ 1773 թ. Հռոմի պապ Կլիմենտ XIV-ի հրամանագրով ցրվեց ճիզվիտների միաբանությունը Եվրոպայում։ Նրանք վտարվեցին Ֆրանսիայից, Իսպանիայից, Պորտուգալիայից։ Մինչև լուսավորության դարաշրջանը Եվրոպայում գիտության լեզուն վաղուց մեռած լատիներենն էր։ Գիտական գիտելիքները լայն հասարակությանը հասանելի դարձնելու նպատակով սկսեցին գիտական աշխատություններ գրել ազգային լեզուներով։
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ի՞նչ է լուսավորական շարժումը։
Լուսավորականությունը սոցիալական, գաղափարական շարժում է, որը պայքարում է ֆեոդալիզմի, կաթոլիկական եկեղեցու դեմ, բարձրացնում գիտության և գիտելիքի դերը հասարակության մեջ։
2. Ո՞վ է Ջոն Լոկը։ Ինչ տեսություն է նա զարգացրել:
Ջոն Լոկը Անգլիացի հումանիստ էր, նա կարծում էր, որ հասարակության բնական վիճակը ժողովրդի ինքնիշխանությունն է, իսկ ազատությունը և սեփականության իրագործումը մարդկանց անօտարելի իրավունքներն են: Ջոն Լոկը ուզում էր հասկացներ, որ մարդիկ ի ծնե ազատ և անկախ են։
3. Ովքե՞ր են լուսավորյալ միապետները։
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԵՎ ԱՄՓՈՓԻՉ ԱՇԽԱՏԱՆՔ
1. Հիմնավորի՛ր, որ գիտության նվաճումները պետք է կիրառվեն ի շահ հասարակության։
2. Ճի՞շտ էր լատիներենի փոխարեն գիտության լեզուն ազգային լեզու դարձնելը։
3. Որո՞նք են մարդկանց և ազգերի բնական իրավունքները։ Արդյո՞ք ներկայումս
դրանք պաշտպանվում են սահմանադրությամբ։
4. Համաձա՞յն ես այն մտքին, որ մարդն ի ծնե ազատ է։ Հիմնավորի՛ր քո տեսակետը։ Քննարկում լուսավորիչների հետևյալ գաղափարը. «Անհրաժեշտ է մարդկանց համար ապահովել ազատ, սահմանափակումներից զերծ
5. Քննարկում լուսավորիչների հետևյալ գաղափարը. «Անհրաժեշտ է մարդկանց համար ապահովել ազատ, սահմանափակումներից զերծ տնտեսական գործունեություն»։ Արդիակա՞ն է արդյոք այդ գաղափարը։
Քննարկում
1.Լուսավորական գաղափարների խոշոր ներկայացուցիչներից է Ջոն Լոկը: Փիլիսոփա Ջոն Լոկը ծնվել է 1632թ.-ի օգոստոսի 29-ին Ռինգթոնում (Անգլիա): Նրա գաղափարները մեծ ազդություն են թողել էպիստեմոլոգիայի և քաղաքական փիլիսոփայության զարգացման վրա: Լայնորեն ճանաչված է որպես Լուսավորչական դարաշրջանի ազդեցիկ մտածողներից մեկը: Լոկի նամակներն ազդեցություն են թողել Վոլտերի և Ռուսսոյի, շոտլանդացի մտածողների և ամերիկյան հեղափոխականների վրա: Լոկի փիլիսոփայության մեջ կարելի է առանձնացնել վեց հիմնական դրույթ; Օգտվելով նշված հղումից՝ ընտրիր երեք դրույթ, կարդալուց հետո հիմնավորիր քեզ դուր եկած հատվածները: Ջոն Լոկ https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/3728
2. Լոկի քաղաքական հայացքները կարդալուց հետո փորձիր զուգահեռներ անցկացնել արդի ժամանակաշրջանի հետ, գրի քո կարծիքը։/գրավոր/
Մարդու բնական վիճակը լիակատար ազատությունն ու հավասարությանն է իր կյանքի և ունեցվածքի տնօրինման պայմաններում։ Դա խաղաղության և բարյացակամության վիճակ է։ Բնության օրենքը ցուցում է խաղաղություն և անվտանգություն։
Քաղաքացիական հասարակության և իրավական ժողովրդավարական պետության տեսաբան է՝ թագավորի և ազնվականության օրենքի առջև հաշվետու լինելու կողմնակից։
Պետությունը ստեղծված է բնական իրավունքների (ազատություն, հավասարություն, ունեցվածք) և օրենքների (խաղաղություն և անվտանգություն) երաշխավորման համար, այն չպետք է ոտնձգություն անի այդ իրավունքների վրա, պետք է այնպես կազմակերպվի, որպեսզի բնական իրավունքները հուսալի կերպով երաշխավորվեն։
3․ Ֆրանսիական լուսավորականներ Շարլ Մոնտեսքյու, Ժան-Ժակ Ռուսո /Էմիլ կամ դաստիարակության մասին/, Մարի Ֆրանսուա Վոլտեր
ա.Գրիր տաս կետից բաղկացած քո տեսակետը դաստիարակության մասին։
բ. Այս հղումից օգտվելուց հետո ներկայացրու Ժան- Ժակ Ռուսոյի մոտեցումը դաստիարակությանը, արդյոք համապատասխանում է քո պատկերացրած տեսակետին։/հիմնավորիր գրավոր/
4. Շառլ Մոնտեսքյու. ստորև տեղադրված նյութին ծանոթանալուց հետո, 3-5 նախադասությամբ հայտնիր քո տեսակետը/գրավոր:
Մոնտեսքյուի՝ պատմության մասին փիլիսոփայությունը նվազագույնի էր հասցնում անհատների և իրադարձությունների դերը։ “Խորհրդածություններ հռոմեացիների ծաղկման և անկման պատճառների մասին” գրքում “յուրաքանչյուր պատմական իրադարձություն տեղի է ունեցել մի հիմնական շարժման հետևանքով” տեսակետը նա մեկնաբանում էր այսպես. Պատահականությունը չի կառավարում աշխարհը։ Հարցրեք հռոմեացիներին, որոնք ունենում էին իրար հաջորդող հաջողություններ, արդյոք առաջնորդվել են որևէ հստակ պլանով, կամ իրար հաջորդող վայրիվերումներ, որոնք հետևել են մեկը մյուսին։ Յուրաքանչյուր միապետության մեջ գոյություն ունեն ընդհանուր պատճառներ՝ բարոյական և ֆիզիկական, որոնք բարձրացնում, հաստատում կամ այն հավասարեցնում են հողին։ Բոլոր միջադեպերը կառավարվում են այս պատճառներով։ Եվ եթե մի պատերազմում պատահականությունը, որը որոշակի պատճառ է, պետությունը ավերածության է հասցրել, ինչ- որ հիմանական պատճառ կարևոր է դարձրել պետության կործանվելը որևէ պատերազմի պատճառով։ Միով բանիվ՝ հիմնական միտումը առաջանում է այդ բոլոր միջադեպերից։ Հանրապետությունից դեպի կայսրություն անցում կատարելը քննարկելիս նա առաջարկում է այն տեսակետը, որ եթե Կեսարը և Պոմպեոսը չփորձեին զավթել Հանրապետության կառավարումը, ապա մյուսները ավելի կմեծանային իրենց տեղերում։ Պատճառը ոչ թե Կեսարի և Պոմպեոսի ձգտումն է, այլ ընդհանրապես մարդկային ձգտումն է։
Նոյեմբեր ամսվա կեսնաբանության ամփոփում
1. Նյարդային համակարգի կառուցվածք և նրա կատարած գործառությները։
Նյարդային համակարգը կազմված է ծայրամասային և կենտրոնական բաժիններից։ Կենտրոնական նյարդային համակարգի մեջ մտնում են գլխուղեղը և ողնուղեղը։ Նրանց նեյրոններն առաջացնում են նյարդային կենտրոններ, որոնք ընկալում, մշակում են տեղեկատվությունը և կարգավորում համապատասխան օրգանների աշխատանքը։ Ծայրամասային նյարդային համակարգի մեջ մտնում են բոլոր նյարդերը, նյարդային վերջույթները և նյարդային հանգույցները։ Նյարդային համակարգի միջոցով մարդը զգում, ճանաչում է միջավայրի առարկաները, ընկալում միջավայրից եկող գրգիռները, պահպանում ստացված տեղեկատվությունը և օգտագործում իր պահանջմունքների համար։
2. Ողնուղեղի կառուցվածք։
Ողնուղեղը գտնվում է ողնաշարային խողովակում՝ պարանոցային առաջին ողից մինչև գոտկային երկրորդ ողը։ Ողնուղեղն ունի 1սմ տրամագծով սպիտակավուն լարի տեսք, ներքևում սրածայր է, առաջից հետ ուղղությամբ տափակած: Առջևի և հետևի երկու խորը ակոսները ողնուղեղը բաժանում են աջ և ձախ կեսերի։ Կենտրոնում գտնվում է պաշտպանական և սնուցողական դեր կատարող՝ հեղուկով լցված ողնուղեղային խողովակը, որի շուրջ տեղավորված է գորշ նյութը: Գորշ նյութի հետևի եղջյուրներում գտնվում են ներդիր, իսկ առջևի եղջյուրներում` շարժողական նեյրոնների մարմինները: Ներդիր նեյրոնները կապ են հաստատում շարժողական և զգայական նեյրոնների միջև:
3. Ի՞նչ է ռեֆլեքսը։
Ռեֆլեկսը, դա նյարդային համակարգի մասնակցությամբ պատասխան ռեակցիան է ներքին և արտաքին միջավայրից ստացած գրգիռներին։ Ռեֆլեքսները լինում են պարզ և բարդ։ Պարզ ռեֆլեքսի դեպքում ռեֆլեքսային աղեղը կազմված է երկու նեյրոններից, իսկ բարդ ռեֆլեքսի դեպքում աղեղը բազմանեյրոն է։
4. Գլխուղեղի բաժինները և նրանց կատարած ֆունկցիաները։
Գլխուղեղը կազմված է երկարավուն ուղեղից, կամուրջից, միջին ուղեղից, միջանկյալ ուղեղից, ուղեղիկից և մեծ կիսագնդերից։ Երկարավուն ուղեղի տարբեր կորիզներն ապահովում են շնչառական, սիրտ-անոթային, մարսողական համակարգերի գործունեությունը, արգելակում և դրդում մեծ կիսագնդերի կեղևի ու ողնուղեղի ֆունկցիաները։ Վարոլյան կամրջի վնասվածքների դեպքում մարդու մոտ կարող են առաջանալ գլխապտույտ, մարմնի նկատմամբ վերահսկողության կորուստ, սրտխառնոց, ակնագնդերի անկանոն շարժումներ, դիմային նյարդերի խանգարումներ և այլն։ Միջին ուղեղը վարոլյան կամրջի շարունակությունն է։ Միջին ուղեղը ապահովում է տեսողության ու լսողության առաջնային ռեակցիաները։
5. Տեսողական վերլուծիչի բաժինները և նրանց կատարած գործառույթները։
Աչքը տեսողության վերլուծիչի ծայրամասային բաժինն է, գտնվում է գանգի ակնակապիճում: Աչքը կազմված է ակնագնդից և օժանդակ հարմարանքներից՝ հոնքեր, կոպեր, թարթիչներ, շաղկապենի, արցունքագեղձեր և ակնագունդը շարժող մկաններ։ Ակնագունդը կազմված է եղջերաթաղանթից, թարթիչավոր մարմնից, սպիտակուցաթաղանթից, անոթաթաղանթից, ցանցաթաղանցիթ, դեղին բիծից, տեսողական նյարդից, կույր բիծից, մկաններից, ակնաբյուրեղից և ծիածանաթաղանթից։ Առարկաներից արտացոլված ճառագայթները սկզբում անցնում են եղջերաթաղանթի, բբի, ոսպնյակի և ապակենման մարմնի միջով: Ապա ցանցաթաղանթի վրա ստացվում է առարկաների հստակ պատկերը, բայց այն փոքրացած ու շրջված է: Նյարդային գրգիռները տեսողական նյարդով այդ պատկերը հասցնում են գլխուղեղի մեծ կիսագնդերի տեսողական գոտի: Այնտեղ ձևավորվում է հստակ և ճիշտ պատկերը:
6. Լսողական վերլուծիչի բաժինները և նրանց կատարած գործառույթները։
Լսողական վերլուծիչի ծայրամասային բաժինը լսողական օրգանն է՝ ականջները։ Ականջը կազմված է երեք բաժնից, արտաքին, միջին և ներքին։ Արտաքին ՝ ականջախեցի և արտաքին լսողական անցուղի, միջին՝ մուրճիկմ սալ, ասպանդակ ներքին՝ գալարուն խողովակներ խխունջ։ Ականջախեցուց ձայնային ալիքներն գնում են դեպի արտաքին լսողական անցուղի՝ առաջացնելով թմբկաթաղանթի տատանուﬓեր, դրանց ուժը ﬕջին ականջի ոսկրիկների օգնությամբ ﬔծանում է և փոխանցվում ձվաձև պատուհանի թաղանթին: Այդ թաղանթի տատանուﬓերն առաջացնում են խխունջի ներսում գտնվող հեղուկի շարժուﬓեր, դրանք փոխանցվում են
հիմային թաղանթի թելիկներին: Վերջինների տատանուﬓերն ազդակը տանում են նյարդային վերջույթներ, և առաջացած նյարդային գրգիռը լսողական նյարդով հասնում է ﬔծ կիսագնդերի կեղևի քունքային բաժին, որտեղ կատարվում է ձայնի բնույթի, ուժի, բարձրության վերջնական կարգավորումը:
7. Նոյեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանք։
Նյարդային համակարգ
Ռեֆլեքս, ռեֆլեքսային աղեղ
Գլխուղեղի կառուցվածքը և գործառույթները
Տեսողական վերլուծիչ
Լսողական վերլուծիչ, կառուցվածքը
Կարդում ենք Գալշոյան
«Սպասում»
Այս պատմվածքը ունի մի շարք խորքային շերտեր, որոնք վերաբերում են մարդկային արժեքներին։ Պատմվածքի մեջ Կոմիտասը, Փարիզի փողոցներում գտնելով մի կորած դրամապանակ, սկսում է մտածել ոչ միայն նյութական արժեքների մասին, այլ նաև մարդկային հոգու և բարոյական պարտականությունների մասին։ Բացի այդ, Կոմիմտասը հիշեց դժվար տարիները Բեռլինում, երբ նա ոչ մի գումար չուներ, որպեսզի ապահովի իրեն բարենպաստ պայմաններ։ Կոմիտասը, գտնելով դրամապանակը, իր սկզբում մտածում է, որ պետք է սպասի դրամապանակի տիրոջը: Նա համոզված է, որ մարդը կվերադառնա իր կորած գումարը վերցնելու համար։ Կոմիտասի մտքերը գնում են դեպի իր անցյալը՝ Բեռլին, որտեղ նա պատահաբար շահել էր վիճակախաղում, բայց այդ հաղթանակը նա ընկալում է որպես պարտք։ Պատմվածքը, նաև, ապացուցում է տալիս այն փաստը, որ Կոմիտասին նման մարդը միշտ պատրաստ է դրսևորել իր բարոյական արժեքները՝ մտածելով ոչ թե անձնական շահի մասին, այլ մարդու ներսում խորացող մարդկային զսպվածության, արարքների ու առաքելությունների մասին։
Լսողական վերլուծիչ, կառուցվածքը
1. Ի՞նչ նշանակություն ունի լսողությունը մարդու կյանքում:
Լսողության օգնությամբ մարդիկ ընկալում են խոսքը, հաղորդակցում միմյանց հետ, տեղեկատցվություն ստանում, սովորում, զանազանում միջավայրի տարբեր ձայները և կողմնորոշվում նրանցում։ Լսողությունը մեջ դեր է խաղում մարդու խոսքի և մտավոր զարգաղման համար։
2. Ինչպե՞ս են ձայնային տատանուﬓերը հասնում լսողական ընկալիչներին:
Ականջախեցին հավաքում է ձայնային տատանումները և ուղղում դեպի լսողական արտաքին անցուղի։ Լսողական ոսկրիկները թմբկաթաղանթի տատանումները փոխանցում են ձվաձև պատուհանի թաղանթին։ Ձվաձև թաղանթը տատանվելով առաջացնում է ներքին ականջի խխունջի հեղուկի տատանում որը գրգռում է ընկալիչները։
3. Ի՞նչ մասերից է կազմված ականջը:
Ականջը կազմված է 3 բաժնից՝ արտաքին, միջին, և ներքին։ Արտաքին ՝ ականջախեցի և արտաքին լսողական անցուղի, միջին՝ մուրճիկմ սալ, ասպանդակ ներքին՝ գալարուն խողովակներ խխունջ։
4. Որ տե՞ղ է գտնվում լսողական վերլուծիչի կենտրոնական բաժինը:
Լսողական վերլուծիչի կենտրոնական բաժինը գտնվում է մեծ կիսագնդերի քունքային հատվածում։
Ելիզաբեթ I
Ելիզաբեթ I-ը Անգլիայի և Իռլանդիայի թագուհի, Թյուդորների արքայատոհմի վերջին ներկայացուցիչն է եղել։ Ելիզաբեթը եղել է Հենրի VIII-ի և նրա երկրորդ կնոջ՝ Աննա Բոլեյնի դուստրը։ Աննա Բոլեյնը մահապատժի է ենթարկվել Ելիզաբեթի ծննդից երկուսուկես տարի անց։ Աննայի ամուսնությունը Հենրի VIII-ի հետ չեղարկվել է, և Ելիզաբեթը հռչակվել է ապօրինի զավակ։ Նրա խորթ եղբայրը` Էդվարդ VI-ը, երկիրը ղեկավարել է մինչև իր մահը` 1553 թվականը` գահը ժառանգություն թողնելով Լեդի Ջեյն Գրեյին` անտեսելով երկու խորթ քույրերի` Ելիզաբեթի և կաթոլիկ Մարի Թյուդորի պահանջները` չնայած օրինական իրավունքներին։ Շուտով Էդվարդի կտակը չեղարկվում է, և Մարին դառնում է թագուհի։ Մարի Թյուդորի կառավարման ժամանակ Ելիզաբեթը մոտ մեկ տարի գտնվել է բանտում` կասկածի ենթարկվելով ապստամբներին սատարելու մեջ։
Մարի Թյուդորի մահից հետո 1558 թվականին, գահ է բարձրանում վերջինիս խորթ քույրը` խորհուրդի հսկողությամբ։ Թագուհու կարգավիճակում նրա կատարած առաջին նշանակալի քայլը անգլիական բողոքական եկեղեցու ստեղծումն էր, որում նա վերցնում է գերագույն ղեկավարի պաշտոնը։ Ելիզաբեթյան կրոնական այս կազմավորումը վերածվում է Անգլիայի եկեղեցու։ Սպասվում էր, որ Ելիզաբեթը պետք է ամուսնանա և թագի հետնորդ ծնի, սակայն չնայած բազմաթիվ սիրահետողների` նա այդպես էլ թագաժառանգ չի ունեցել։ Ի վերջո նրան գահին փոխարինել է նրա զարմիկը` Հակոբ Ա-ն Շոտլանդիայից։ Դրանից առաջ թագուհին պատասխանատվություն է կրել Հակոբ Ա-ի մոր` Մարի Ստյուարտի բանտարկության ու մահապատժի համար։
Թագուհու առողջությունը լավ էր մինչև 1602 թվականի աշունը, երբ մի քանի մտերիմ մարդկանց մահը ընկճախտի պատճառ է դառնում։ Այսպես` 1603 թվականի փետրվարին մահանում է Քեթրին Քերին` Նոթհինգեմի կոմսուհին, նրա մահվանը հաջորդում է թագուհու քրոջ` Կատերին Նոլիսի մահը, որը ծանր հարված էր Ելիզաբեթի համար։ Մարտին թագուհին հիվանդանում է «անբուժելի թախիծով»` ժամեր շարունակ անշարժ նստելով բարձերին։ Երբ Ռոբերտ Սեսիլը նրան ասում է, որ նա պետք է պառկի քնելու, նա բարկությամբ պատասխանում է. «Փոքրի՛կ մարդ, նման բառեր իշխանները չեն գործածում»։ Թագուհին մահացել է 1603 թվականի մարտի 24-ին Ռիչմոնդի պալատում առավոտյան ժամը երկուսի կամ երեքի շրջանում։ Մի քանի ժամ անց Սեսիլն ու խորհուրդն իրականացնում են իրենց ծրագիրը և Հակոբ Ա-ին հռչակում Անգլիայի թագավոր։
୨ৎ Արփի Փիրումյան 𝜗ৎ 