Գործնական աշխատանք բառակազմությունից. 20.09.2024

70.Տրված բառերը բաժանի՛ր բառակազմական բաղադրիչների (արմատների և ածանցների): Ինչպիսի՞ բառեր են հավաքված բառաշարքերից  յուրաքանչյուրում:
Ա. Թվական — թիվ + ական
պատմություն — պատմել + ություն
աղյուսակ — աղյուս + ակ
գրիչ — գիր + իչ
ազդեցություն — ազդել + ություն
խորություն — խորք + ություն

Բ. Արևելք — արև + ելնել + ք
արևմուտք — արև + մտնել + ք
կենսագիր — կենս + ա + գիր
օտարամուտ — օտար + ա + մուտ
ծովագնաց — ծով + ա + գնաց
ինքնատիպ — ինքն + ա + տիպ

Գ. Արևելյան — արև + ել + յան
կենսագրություն — կենս + ա + գիր + ություն
արևադարձային — արև + ա + դարձ + ային
անուշահոտություն — անուշ + ա + հոտ + ություն
բազմատեսակություն — բազմ + ա + տեսակ + ություն

71. Նախադասությունները լրացրո՛ւ:
Միայն մեկ արմատով կազմված բառերը կոչվում են պարզ բառեր.
Օրինակ` կրակ, հոդ, ջուր, օդ, քար:
Մեկ արմատով և ածանցով կամ ածանցներով կազմված բառերը կոչվում են ածանցավոր բառեր. օրինակ` կրակոտություն, հողեղեն, հիվանդանոց:
Մեկից ավելի արմատներով կազմված բառերը կոչվում են բարդ բառեր, օրինակ` ջրհոր, օդանցք, գրչատուփ:
Մեկից ավելի արմատներով և ածանցով կամ ածանցներով կազմված բառերը կոչվում են բարդ ածանցավոր բառեր, օրինակ` կրակմարիչ, անջրանցիկ, հեռուստատեսություն:

72.Տրված բառերից առանձնացրու այն արմատները, որոնք
ա) հնչյունափոխված են.
Զուգել — զույգ, լուսավոր — լույս, ջրամբար — ջուր, գնել — գին, չվերթ — չու, շինության — շեն, լճափ — լիճ, հանգստություն — հանգիստ, խորաքնին-քնին, հետախույզ-խույզ, մեծասքանչ- սքանչ, զորասյուն-զոր, զբոսանավ-զբոս, կենտրոնախույս-խույս, ճյուղակոտոր-կոտոր, փառամոլ-մոլ

բ) միայնակ, որպես բառ չեն գործածվում (չես հանդիպել):
Օրինակ` ա) բնութագրել — բնութ (բնույթ) – ույ-ը դարձել է  ու.
բ) խորազնին – զնին արմատը միայնակ, որպես բառ  չի գործածվում

ա)Զուգել, լուսավոր, ջրամբար, գնել, չվերթ, շինության, լճափ, հանգստություն:
բ) Խորաքնին, հետախույզ, մեծասքանչ, զորասյուն, զբոսանավ, կենտրոնախույս, ճյուղակոտոր, փառամոլ:

73. Տրված բարդ բառերի առաջին բաղադրիչները փոխելով` ստացի՛ր 
նոր բաղադրյալ բառեր:
Ագեվազ (կենգուրու) — արագավազ, կակղամորթ — փափկամորթ, մարտունակ — շարունակ, արճճապատ — ծաղկապատ, մեծասքանչ — հիասքանչ, հողածին — ջրածին, փառամոլ — եսամոլ, ատոմակայան — ավտոկայան

74.Տրված բարդ բառերի վերջին արմատները փոխելով` ստացի՛ր նոր 
բարդ բառեր:
Հեռախոս — հեռատես, հանրածանոթ — հանրախանութ, ձյունածածկ — ձյունապատ, երկրագունդ — երկրամաս, կենսակերպ — կենսուրախ, հնավանդ — հնագույն, մտահոգ — մտազբաղ, բարենպաստ — բարեկիրթ, ակնթարթ — ակնալույս, լուսանցք — լուսամուտ:

75.Փորձի՛ր այս բառերի կազմությունն ու նշանակությունը բացատրել:
ա) Այգեբաց-Խաղողի վազերը բացել, այգաբաց-Լուսաբաց:
բ) Հայելի-հղկված մակերևույթ, հայացք-աչքերը մի բանի վրա ուղղելը, ծովահայաց-Դեպի ծովը նայել: (գրաբ. հայել — նայել)
գ) Ակնթարթ-աչք թարթել, ակնդետ- աչքերին նայել, ակնոց-արևից պաշտպանվելու համար կամ տեսողությունն ուժեղացնելու համար:
դ) Քինախնդիր-վրեժը հանելու ձգտող, վրեժխնդիր- վրեժ լուծել, մանրախնդիր -Մանրուքների ետևից ընկնող (գրաբ. խնդրել — փնտրել):

76.Բաղադրյալ այնպիսի բառեր կազմի՛ր, որոնց սկզբում լինեն տրված բառերի վերջին բաղադրիչները: Ի՞նչ է փոխվում:
Դեղնակտուց, կենսախինդ, կենսագիր, քինախնդիր, ակնդետ:
Դեղակտուց — կտցահարել
կենսախինդ — խնդաժպիտ
կենսագիր — գրագետ
քինախնդիր — խնդրագիրք
ակնդետ — դիտողություն

77.Այնպիսի բաղադրյալ բառեր կազմի՛ր, որոնց վերջում լինեն տրված բառերի առաջին բաղադրիչները: Ի՞նչ է փոխվում:
Բուսական, կատվազգի, սուզանավ, սիրառատ, շինություն:
Բուսական — խոտաբույս
կատվազգի — ծովակատու
սուզանավ — ջրասույզ
սիրառատ — գրքասեր
շինություն — շինհրապարակ

78.Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր բարդ բառերով:
Երկինքը քերելու չափ բարձր — երկնաքեր
բարի մտքով — բարեմիտ
վատ համբավ ունեցող — անպարկեշտ
հեշտությամբ թեքվող — դյուրաթեք
խաժ աչքեր ունեցող — կապուտաչյա
կյանքը սիրող — կենսասեր
հանրության կողմից ճանաչված — հանրաճանաչ
կյանքով ուրախացող — կենսուրախ

79.Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր բաղադրյալ բառերով:
Մանր նկարներ անող — մանրանկարիչ
թռչուններ բուծելու տեղ — թռչնաբուծարան
գյուղի տնտեսությանը հատուկ — գյուղատնտեսական
միտք հղանալը — մտահղացում
արդյունք ունեցող — արդյունավետ
աշխատանքը սիրելը — ջանասեր
հավասար կշիռ ունենալը — հավասարակշիռ
բառերի մասին գիտություն — բառագիտություն