Կարդացած հեքիաթներ
ԱՆՏԱՌԻ ՄԱՆՈՒԿԸ

Վաճառականի խիղճը

Անահիտ

Անծանոթ բառեր
Թաթաշոր – մանկան ձեռքերը բարուրող շորը
Տափ – գետին, դաշտ, արտ
հմուտ -ճարտար
փեշակ -արհեստ

Կարդացած բանաստեղծություններ

Լույսի աղբյուրները տեսանելի են նրանց արձակած լույսի շնորհիվ։

Այն մարմինները, որոնք լույս չեն արձակում, սակայն տեսանելի են, քանի որ անդրադարձնում են լույսի աղբյուրներից իրենց վրա ընկած լույսը՝ հանդիսանում են լույսի երկրորդային աղբյուրներ։

Լույսը լավ են անդրադարձնում հայելային, ողորկ մակերևույթները։Փորձը հաստատում է, որ հայելիները լույսն անդրադարձնում են որոշակի օրենքով, որը կոչվում է անդրադարձման օրենք։Ընկնող ճառագայթը և անդրադարձած ճառագայթը հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի հետ կազմում են հավասար անկյուններ։Ընկնող ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անկման անկյուն:Անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն:Լույսի անդրադարձման անկյունը հավասար է անկման անկյանը:

Հայելիները լինում են հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր:

Անդրադարձման երևույթի վրա է հիմնված հարթ հայելում առարկայի պատկերի ստացումը: Երբ առարկան տեղադրում ենք հայելու առջև, մեզ թվում է, որ ճիշտ իր նման մեկ այլ առարկա գտնվում է հայելու հետևում: Դա առարկայի պատկերն է:

Առարկայի պատկերը հայելում կեղծ է:

Առարկայի պատկերը հայելում միշտ ուղիղ է, այսինքն՝ շրջված չէ:

Առարկայի պատկերը հայելուց ունի նույն հեռավորությունը, ինչ առարկան:

Առարկայի պատկերի չափերը հավասար են առարկայի չափերին:Ի տարբերություն այլ մակերևույթների՝ հայելին գրեթե ամբողջովին անդրադարձնում է իր վրա ընկնող լույսը:Հայելային որոշ հատկություններ ունի ջրի անշարժ մակերևույթը, որում նույնպես կարելի է տեսնել շրջապատի մարմինների ոչ շատ հստակ պատկերը:

Անդրադարձումը լինում է հայելային և ցրիվ:

Հայելային մակերևույթներից լույսն անդրադառնում է զուգահեռ փնջերով՝ հայելային:

Խորդուբորդ մակերևույթներից լույսն անդրադառնում է տարբեր ուղղություններով՝ ցրիվ։ 

Կինոթատրոններում լույսի ցրիվ անդրադարձում առաջացնելու համար օգտվում են խորդուբորդ մակերևույթով էկրաններից, որպեսզի այն տեսանելի լինի դահլիճի բոլոր մասերից և չփայլի ինչպես ձեր գրատախտակը:

Լույսի ցրիվ անդրադարձման շնորհիվ են ծառերը, շենքերը և այլ առարկաներ երևում բոլոր կողմերից:

Լույսի բեկումը,ոսպնյակներ

Լույսի ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը մի միջավայրից մյուսին անցնելիս, կոչվում է լույսի բեկում:

Լույսի բեկմամբ են բացատրվում բազմաթիվ օպտիկական երևույթներ. բերենք դրանցից մի քանիսը՝

1. ջրամբարի խորությունը մեզ թվում է ավելի փոքր քան իրականում է,  

2. ջրով լի բաժակի մեջ մտցված ձողիկը թվում է կոտրված,

3. հորիզոնի նկատմամբ Արեգակի և աստղերի դիրքը թվում է իրականից ավելի բարձր, իսկ Արեգակի չափերն ավելի մեծ, երբ այն հորիզոնին մոտ է:

4.մթնոլորտի անհամասեռությամբ և նրանում լույսի բեկմամբ է պայմանավորված աստղերի առկայծումը և օդատեսիլի (միրաժ) առաջացումը:

Ոսպնյակներ

Գործնական մեծ նշանակություն ունի լույսի բեկման երևույթը ոսպնյակներում:

Գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինները կոչվում են ոսպնյակներ:

Գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինները կոչվում են ոսպնյակներ:

Օրինակ

Ոսպնյակներ են ակնոցի, խոշորացույցների ապակիները:

Ոսպնյակները լինում են հավաքող և ցրող:
Օրինակ
Ոսպնյակներ են ակնոցի, խոշորացույցների ապակիները:Ոսպնյակները լինում են հավաքող և ցրող:
Հավաքող (ուռուցիկ) ոսպնյակների միջին մասը ավելի հաստ է, քան եզրային մասերը։

Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթներն ընկնում են հավաքող ոսպնյակի վրա, դրանից անցնելուց հետո հավաքվում են մի կետում: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետ: Հավաքող ոսպնյակը ունի երկու իրական կիզակետ:
Հավաքող ոսպնյակի օգնությամբ կարելի է Արեգակից եկող լուսային էներգիան հավաքել մի կետում և այրել թուղթը:Ցրող (գոգավոր) ոսպնյակների եզրերը հաստ են, իսկ միջին մասը՝ բարակ։Ցրող ոսպնյակի վրա ընկնող զուգահեռ ճառագայթները դրանից դուրս են գալիս ցրված: Մի կետում հավաքվում են նրանց շարունակությունները: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կեղծ կիզակետ: Ցրող ոսպնյակը ունի երկուկեղծ կիզակետ:

Հավաքող և ցրող ոսպնյակները օգտագործվում են բազմազան օպտիկական սարքերում՝ ճառագայթների ընթացքը պահանջվող ձևով փոփոխելու համար:

Դրանք օգտագործվում են մանրադիտակներում, աստղադիտակներում, լուսանկարչական ապարատում, հեռադիտակներում, խոշորացույցներում և այլն:

Պատասխանել հարցերին
1. Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:
Մի թափանցիկ միջավայրից մյուսի մեջ անցնելու ժամանակ լույսը
բեկվում է և անկման կետում լույսի ճառագայթը փոխում է իր ուղղությունը ։ Իսկ անդրադարձման ժամանակ մարմինները լույսի աղբյուրներից իրենց վրա ընկած լույսն անդրադարձնում են:
2. Ի՞նչ է ոսպնյակը:
Գործնական մեծ նշանակություն ունի լույսի բեկման երևույթը ոսպնյակներում:
Գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինները կոչվում են ոսպնյակներ:
3. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:
Հավաքող (ուռուցիկ) ոսպնյակների միջին մասը ավելի հաստ է, քան եզրային մասերը։
Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթներն ընկնում են հավաքող ոսպնյակի վրա, դրանից անցնելուց հետո հավաքվում են մի կետում: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետ։
4.Նշի՛ր հայելիների տեսակները
Հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր:
5.Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։
Անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն:Լույսի անդրադարձման անկյունը հավասար է անկման անկյանը:

Առաջադրանքներ (դասարանում)

1) Լուծե՛ք հավասարումը.

ա) 2x = 1

X=0,5     

բ) 3x = 4         

X=4/2

գ) 4x = 20      

X=5

դ) 8x = 7

X=7/4

2) Մարդու քայլի երկարությունը 3/4 մ է։ Որքա՞ն է այն ճանապարհի

երկարությունը, որն անցնելու համար նա պիտի անի միլիոն քայլ։

3/4=75/100=0,75

75×1000000=75000000

75000000:1000=75000կմ

3) Ուղղանկյունանիստի կողերի երկարություններն են՝ 2 սմ, 1/3 սմ և 6 սմ։ Գտե՛ք նրա ծավալը։

2×1/3x6x6=72/3սմ

4) Գծագրում, որի մասշտաբը 3 ։ 5 է, հատվածի երկարությունը 6 սմ է։ Ի՞նչ երկարություն կունենա այդ հատվածը այն գծագրում, որի մասշտաբը 7 ։ 2 է։

3:5=3/5

6:3×5=10

10:2×7=35

Առաջադրանքներ (դասարանում)

1) Դիրքային գրառումով գրե՛ք տասնորդական կոտորակը.

372/10 = 37,2

13/1000 = 0,013

3/100=0,03

813/100=8,13

4567/10=456,7

932/1000=0,932

129/100=1,29

513/10000=00,513

2) Տասնորդական կոտորակը գրե՛ք սովորական կոտորակի տեսքով.

ա) 3,87=387/100         գ) 137,56=13756/100       ե) 1,001=1001/1000          է) 3,5978=35978/1000

բ) 16,99=1699/100       դ) 0,003=3/1000           զ) 37,1=371/10             ը) 74,938=74938/1000

3) Լուծել հավասարումները.

ա)2x+5=17

2x=17-5

2x=12

X=6

բ)2x-3=21

2x=21+3

2x=24

X=12

գ)3x+2=2x+7

3x-2x=-2+7

1x=-9

X=-9

դ)3x-1=x+11

3x-x=1+11

2x=12

X=6

4) Կարդացե՛ք կոտորակը.

ա) 0,385

գ) 894,1503

ե) –0,00301

է) –100,01

բ) 113,07

դ) 12,1

զ) 10,001

ը) 5,137

Լրացուցիչ (տանը)

5) Գրելով տասնորդական կոտորակը դիրքային գրառումով՝ գտե՛ք dնրա ամբողջ մասը.

ա)91/10=9,1

բ)2/100=0,02

գ)3214/100=32,14

դ)5677/10=567,7

6) Գրելով տասնորդական կոտորակը դիրքային գրառումով։

ա)83/100=0,83

բ)2675/10=267,5

գ)998/1000=0,998

դ)65782/100=657,82

7) Ի՞նչ թվանշան է գրված 364,50791 կոտորակի`

ա) հարյուրյակների կարգում-9

բ) տասնորդականների կարգում-1

գ) տասհազարերորդականների կարգում-5

դ) տասնյակների կարգում-6

8) Թվանշաններով գրե՛ք կոտորակը.

ա) զրո ամբողջ մեկ հարյուրերորդական—0,100

բ) յոթ ամբողջ քսանհինգ հազարերորդական—7,25000

գ) երեսուներկու ամբողջ տասնութ տասհազարերորդական—32,18000

դ) զրո ամբողջ երկու հարյուր երեսունյոթ հազարերորդական—0,238000

ե) մինուս հարյուր ութսունյոթ ամբողջ երեք հարյուր իննսուն հազարերորդական։ — -187,390000

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Տրված կոտորակներից որո՞նք են տասնորդական.

10, 1/10, 2/27, 5 7/100, -4, -23/1000, 6/5, 100 1/3, 7/10000, 10/9.

10, 1/10, 6/5, 7/10000, 5 7/100

2) Կոտորակը ներկայացրե՛ք բնական թվերով բազմապատկված կարգային միավորների և համակարգային տասնորդական կոտորակների գումարի տեսքով.

ա)930/100=930/100 = (9×100 +3×10 +0x1)/100 = 9 + 3/10 + 0 = 9 3/10

բ)46723/10000=46723/10000 = (4×10000+6×1000+7×100+2/10+3×1)/10000 = 4.6723/10000

գ)83018/1000=83018/1000=8×10000+3×1000+1×10+8×1/1000

դ)307/10=307/10=3×100+0x10+7×1/10

ե)6421/10=6421/10=6×1000+4×100+2×10+1×1/10

զ)3245/100=3245/100=3×1000+2×100+4/10+5×1/100

է)1074003/100000=1074003/100000=1×1000000+7×10000+3×1/100000

ը)56251/1000=56251/1000=5×10000+6×1000+2×100+5×10+1×1/1000

3) Տասնորդական կոտորակից անջատե՛ք նրա ամբողջ մասը.

ա) 27/10=2,7

բ)3/10=0,3

գ)639/10=63,9

դ) 865/100=8,65

ե)17384/100=173,84

զ)69933/1000=69,933

է)11876/100=118,76

ը)939/10000=0,939000

4) Գրե՛ք տվյալ կոտորակին հավասար տասնորդական կոտորակ.

1/2=0,5

4/5=0,8

-9/25=-0,36

-17/4=-4,25

29/20=1,45

201/200=1,005

-303/250=-1,212